Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” fandan



Download 0,8 Mb.
Sana21.07.2021
Hajmi0,8 Mb.
#124650
Bog'liq
Mamatqulov


O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI VA KOMMUNIKATSIYaLARINI RIVOJLANTIRISh VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOShKENT AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI UNIVERSITETI

“Energiya ta’minlash tizimlari” kafedrasi


Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish”



fanidan
AMALIYoT

TOPShIRIQ №1

Bajardi: KIF ta’lim yo‘nalishi

____OEL-004___guruh

MamatqulovMavlon

Qabul qildi: q.o‘q. F.M.Qodirov
Toshkent 2020

Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” fandan


1 T O P Sh I R I Q (AMALIYoT)



Mavzu:

Metrologiyaning asosiy tushunchalari

Ishdan maqsad:

Asosiy tushuncha va ta’riflarni o‘rganish.

Adabiyotlar:

1. Isaev R.I., Karimova U.N., Raxmonova G.S. «Metrologiya standartlashtirish va sertifikatlashtirish» darslik. T:. «Aloqachi», 2017, 697b.

2. Toru Yoshizava, Handbook of optical metrology, 2008.

Vaqti

10 soat.

Toshshiriqni bajarish ketma ketligi

  1. Nazariy savollarga javob berish.

  2. Amaliy topshiriqni bajaring.

  3. Hisobot tayyorlash.





Mamatqulov Mavlon

28.

28,90


I. Nazariy savollar:


  1. Kelgusida egallaydigan mutaxassisligingiz doirasida o‘lchashlarning ahamiyati qanday?

Kelgusida o’z mutaxasisligm doirasida o’lchashlarning ahamiyati haqida gap ketar ekan, avvalombor men Kopyuter injineringi yo’nalishida tahsil olaman. O’lchashlarning ahamiyati nafaqat mening mutaxasisligim, barcha hozirgi yo’nalishlarda ham ahamiyati juda katta. Hozir men o’lchashlarning ahamiyati hozirgi kunda va kelgusida texnika va texnologiyalar sohasidagi ahamiyati haqida o’zim bilgan va ba’zi bir manbalarda ko’rgan va o’qigan ma’lumotlarimni taqdim etaman. O’lchash texnikasi fundamental ilmiy izlanishlarga bevosita bog’langan bo’lib, tabiiy fanlarning eng yaxshi yutuqlarini o’zida mujassamlashtirgan. Bu esa unga ulkan imkoniyatlar va rivojlanish istiqbollarini yaratish bilan bir qator muammolarni keltirib chiqardi. Birinchi navbatda quyidagilarni aytib o’tish lozim:


o’lchashlar birliligini ta’minlash muammosi;
umumiy o’lchashlar nazariyasining rivojlanishi;
yangi fizikaviy usullar va har xil hisoblash qurilmalariga asoslangan o’lchash amallarini soddalashtirib, bir vaqtning o’zida ularning samaradorligini oshirish;
yangi analiz va sintez usullariga asoslangan, tavsiflari oldindan aytiladigan o’lchash vositalarini ishlab chiqarishni tezlashtirish;
loyihalashni avtomatlashtirish;
ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashga asoslangan yangi o’lchash vositalarini yaratish va tadbiq qilish.

Yuqorida qayd etilgan jarayonlar garchand muhim va keng bo’lsa ham, alohida olingan aspektlarini, shu bilan birga behisob izlanishlar, tekshirishlarni, xususiy usullarni hamda o’lchash tartiblarini ko’rib chiquvchi bir qator o’lchash nazariyalari mavjud. Ular bu jarayonning alohida bo’lsa ham, etarli darajada farqli va har xil aspektlarini qaraydi. Xususiy usul va o’lchash prinsiplarini ichida quyidagilarni eslatamiz:

o’lchash qurilmalarining aniqlilik nazariyasi;
statistik o’lchashlar nazariyasi;
o’lchash o’zgartkichlarining umumiy energetik nazariyasi;
o’lchashning informasion nazariyasi;
dinamik o’lchashlar nazariyasi;
o’lchash qurilmalarining invariantlik nazariyasi;
o’lchashlarning algoritmik nazariyasi;
o’lchash vositalarining moslashuv nazariyasi.


O’lchashlar aniqligi nazariyasi asosida o’lchash natijalarining xatoliklarini baholash va tekshirish usuli yotadi. Esingizda bo’lsa kerak, “xatolik” deganda o’lchash amalida olingan natija qiymatining o’lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatidan tafovuti tushuniladi. Aniqlik nazariyasining tub ma’nosini xatolik va uning tashkil etuvchilarini baholash, xatoliklar hosil bo’lishining manba va sabablarini aniqlash hamda xatoliklarni kamaytirish usullari tashkil etadi. Zamonaviy o’lchash texnikasi xalk xo’jaligining hamma sohasi bilan yagona bog’lamda rivojlanib bormoqda. Ilmiy-texnik taraqqiyotni ta’minlashda uning roli juda kattadir. Shu sababdan olimlar va muhandis-asbobsozlar oldida turgan muhim vazifalardan biri ilmiy texnik taraqqiyot yo’lida ortda qolmaslik, bu taraqqiyot yo’lidagi to’siq bo’lmasdan, aksincha, uni olg’a siljituvchi qudratli omil bo’lishdir! Albatta bu oson emas. Bizning oldimizda juda ko’p, o’ta murakkab, hal qilinishi lozim bo’lgan muammolar turibdi. Bulardan birinchisi - yangi, progressive yutuqlarni tez va keng ko’lamda ishlab chiqishga tadbiq etish va xalq xo’jaligida qo’llash. Bu muammoni echish uchun asbobsozlikdagi rejalash va boshqarish prinsiplarini tubdan qayta qurish kerak. Ikkinchi muammo-o’lchash asboblarining sifatini keskin oshirish. Bu masalani echish uchun faqat asbobsozlarning harakatlarini o’zi kamlik qiladi. Statik asbob uskunalarning aniqligi va ishonchliligini oshirish, yuqori sifatli materiallar ishlab chiqarishni kengaytirish, electron texnikasi mahsulotlarining tavsiflarini yaxshilash va ishonchliligini oshirish lozim. Кo’rinib turibdiki, bu masalalarni echish uchun o’z navbatida o’lchash-nazorat texnikasini mukammallashtirish zarurdir. Bu jarayonning dialektik birligi ilmiy-texnik taraqqiyot muammolariga hamma talablarni chuqur tahlil qilish asosida atroflicha yondoshish lozimligini ta’kidlaydi. Shubha yo’qki, bu muammolar echilib, ular ortidan yangilari, yanada murakkabliroqlari kun tartibiga qo’yiladi. Ilmiy-texnik tafakkurning oldingi qatorlarida doimo olg’a qarab harakat qilish - metrologiya fanining asosiy shioridir.



  1. Simning temperaturasi uning elektrik qarshiligiga ta’sir qiladimi, agar ta’sir qilsa bu bog’lanish qanday bo’ladi?

Simning temperaturasi uning elektr qarshiligiga albatta ta’sir qiladi. Elektir qarshilik tok kuchi va kuchlanishdan farqi uda zaryadga bog'liq emas. uga olimlar uning uzunligi ko'ndalang uzunligiga bog'liq zaryadga bog'liq emas deyishadi olimlar. Uning formulasi R=Lp/s elektir kuchlanish va tok kuchi orasidagi munosabat R=U/IElektr tokini uzatish elektr stanyasidan elektr energiyasini muayyan masofaga elektr uskunalari va qurilmalari yordamida yetkazib berish. Elektr tokini uzatish u. qurilmalariga kuchlanishni kuchaytiruvchi va pasaytiruvchi transformatorlar, tayanchlarga tortiladigan simli va yerga koʻmiladigan kabelli elektr uzatish liniyalari, avariyaga qarshi va himoyalash avtomatika apparatlari kiradi. Energiya liniya orqali uzatilayotganda sim qarshiligini yengish uchun energiyaning maʼlum qismi yoʻqoladi. Energiyaning yoʻqolish miqdori tok kuchi kvadratiga va simning qarshiligiga mutanosib (proporsional) boʻladi. Sim qarshiligini kamaytirish uchun uning diametrini oshirish zarur. Simni tejash uchun Elektr tokini uzatish u. liniyalari boshiga kuchlanishni kuchaytiruvchi transformatorlar, oxiriga ega pasaytiruvchi transformatorlar oʻrnatiladi. Natijada uzatilayotgan quvvat (energiya) oʻzgarmaydi, kuchlanish qancha koʻpaysa, liniyadan oʻtayotgan tok kuchi shuncha kamayadi. Liniyaning energiya oʻtkazuvchanlik imkoniyati kuchlanish kvadratiga toʻgʻri, liniyadagi energiyaning yoʻqolishi esa kuchlanish kvadratiga teskari mutanosib boʻladi. Uzatish liniyalarining kuchlanishi uzatish masofasiga, uzatilayotgan elektr quvvatiga bogʻliq.


Uzatish liniyalari yer osti yoki suv osti kabellari va havo liniyalari shaklida qurilishi mumkin. Kabelli elektr uzatish liniyalarida energiya oʻtkazuvchanlik imkoniyati liniyaning aktiv qarshiligi bilan, havo liniyalarida esa induktiv qarshilik bilan cheklanadi. Amalda havo liniyalarining induktiv qarshiligi aktiv qarshiligidan bir necha marta katta boʻladi. Shu sababli ham ancha uzoq masofaga oʻta katta quvvatni uzatish uchun oʻzgaruvchan tok havo liniyalarida induktiv qarshilik taʼsirini kamaytirish choralari koʻriladi: sinxron yoki kondensatorli kompensatorlar, liniyaga parallel ulanadigan induktiv qarshilik — drossellar, liniyaga ketmaket ulanadigan sigʻimli qarshilik — kondensator batareyalari qoʻllaniladi. Oʻzgaruvchan tok uzatish liniyalari albatta uch fazali boʻladi. Elektr energiya uzatish liniyalari faqat oʻzgaruvchan tokda emas, balki oʻzgarmas tokda ham elektr uzatishi mumkin. Liniya orqali uzatiladigan quvvat tokning quchlanishiga va liniyaning uzunligiga bogʻliq.
Elektr tokini uzatish u. liniyalari musbat va manfiy qutb simlaridan iborat boʻladi. Liniyada yuqori kuchlanish boʻlishi uchun liniya boshidagi transformatorlar kuchaytirilgan oʻzgaruvchan kuchlanishni toʻgʻrilagichlar yordamida oʻzgarmas tokka aylantiradi. Liniya oxirida invertorlar yordamida oʻzgarmas tok oʻzgaruvchan tokka aylantiriladi, soʻngra transformatorlar yordamida yana past kuchlanishga oʻtkaziladi va isteʼmolchilarga yuboriladi.

28-Variant



T [Tera] = 1012

G [Giga] = 109

M [Mega] = 106

K [Kilo] = 106

G [Gekto] = 102


K > 0 - karrali

d [detse] = 10-1

s [santi] = 10-2

m [milli] = 10-3

mk [mikro] = 10-6

n [nano] = 10-9


K < 0 - ulushli

28. 0,00000038Gn; 0,05·105V; 0,8·10-11 Vt; 20·105Om; 0,0000005S.

1. 38*10-8Gn = 380nGn

2. 5*103V = 50GV

3. 8*10-12Vt = 800nVt

4. 2*106Om = 2M om



5. 5*10-7S = 50 mkS







III. Hisobot tayyorlash.


Foydalanilgan adabiyotlar va internet xavolalari ruyhati



  1. 0 ‘z DSt 1.0-98. O‘zbekiston Respublikasi standartlashtirish davlat tizimi. Asosiy qoidalar. 7.

  2. 0 ‘z DSt 8.010.1:2002. Metrologiya. Atamalar va ta’riflar.

  3. 0 ‘z DSt 8.010.2:2003. Metrologiya. Atamalar va ta’riflar. 2-qism. O‘lchash vositalari va ularning parametrlari.

  4. 0 ‘z DSt 8.010.3:2004. Metrologiya. Atamalar va ta’riflar. 3-qism. Metrologik xizmat.

  5. 0 ‘z DSt 8.010.4:2002. Metrologiya. Atamalar va ta’riflar. 4-qism. Analitik tekshiruvni metrologik ta’minlash.

  6. Ismatullayev P.R., Maqsudov A.N., Abdullayev A.X., Ahmedov B.M., A ’zamov A.A. Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish. — T.: «O‘zbekiston» 2001.

  7. Ismatullayev P.R., M a’rufov E.A., Abdullayev A.X. Metrologiya bo‘yicha izohli lug‘at. — T., 1993.



www.arxiv.uz

www.referat.uz

www.ziyonet.uz

www.google.com
Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish