“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Mos kelish usuli - 
o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi. O‘lchanayotgan kattalik bilan 
o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini shkaladagi belgilar yoki davriy signallarni mos 
keltirish orqali o‘tkaziladigan o‘lchash. Masalan, kalibr yordamida val diametrini moslash. 
Har bir tanlangan usul o‘z usuliyatiga, ya‘ni o‘lchashni bajarish usuliyatiga ega bo‘lishi 
lozim. O‘lchashni bajarish usuliyati deganda, ma‘lum usul bo‘yicha o‘lchash natijalarini olish 
uchun belgilangan tadbir, qoida va sharoitlar tushuniladi. 
O‘lchash vositalari va ularning turlari 
Ma‘lumki, o‘lchashni biror bir vositasiz bajarib bo‘lmaydi.
O‘lchash vositasi 
deb o‘lchashlar uchun qo‘llaniladigan va meyorlangan metrologik 
xossalarga ega bo‘lgan texnikaviy vositaga aytiladi. 
O‘lchash vositalarining turlari xilma-xil. Ular sodda yoki murakkab, aniqligi katta yoki 
kichik bo‘lishi mumkin. O‘lchash vositalari meyorlangan metrologik xosalarga ega bo‘lishlari 
X
U

---

12 
lozim va bu metrologik xossalar davriy ravishda tekshirilib turiladi. O‘lchash amalida 
o‘lchanayotgan kattalikning qiymati to‘g‘ri aniqlanishi aynan mana shu o‘lchash vositasining 
to‘g‘ri tanlanishiga va ishlashiga bog‘liq.
O‘lchash vositalarining namoyondalari sifatida quyidagilarni keltirishimiz mumkin: 
*
o‘lchovlar; 
*
o‘lchash asboblari; 
*
o‘lchash o‘zgartkichlari; 
*
o‘lchash qurilmalari; 
*
o‘lchash tizimlari. 
O‘lchovlar - keng tarqalgan o‘lchash vositalaridan hisoblanadi. 
O‘lchov
deb, kattalikning aniq bir qiymatini hosil qiladigan, saqlaydigan o‘lchash vositasiga 
aytiladi. Masalan, tarozi toshi, elektr qarshiligi, kondensatori va shu kabilarni o‘lchovlarga misol 
qilib olishimiz mumkin. 
O‘lchovlarning ham turlari va xillari ko‘p. Standart namunalar va namunaviy moddalar ham 
o‘lchovlar turkumiga kiritilgan.