“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Nazorat savollar: 
1. ED – N turdagi tarozilarning texnik xarakteristikalari? 
2. Tarozilar tarkibi? 
3. Tarozilar quyidagi asosiy funksiyalari qaysilar? 
MAVZU: 
MD-83 turdagi tarozili infraqizil namlik analizatorini o‘rganish. 
Ishning maqsadi: 
MD – 83 turdagi tarozili infraqizil namlik analizatori (keyinchalik 
analizator) qattiq va sochiluvchan moddalar ega bo‗lgan namlikning massaviy ulushini o‗lchaydi. 
Ulardan kimyo va oziq – ovqat sanoatida keng foydalaniladi. Quyida analizatorning tafsilotini 
keltiramiz. 
Analizatorlar yagona korpusda bajarilgan bo‗lib, tadqiq qilinadigan namunani qabul qiladigan 
platformaga ega. Ushbu platforma elektromagnit kuch asosida namuna massasini avtomatik 
muvozanatlaydigan tizimga tayanadi. Analizatorlar undan tashqari o‗lchov axborotiga ishlov 
beruvchi elektron sxema, raqamli indikatsiyali elektron displey va operator klaviaturasidan tashkil 
topgan. Qizdirgich, karbonli (uglevod – vodorodli) vakuumli kvars trubkalari to‗plamidan tashkil 
topgan bo‗lib ochiladigan qopqoqda bo‗lib qizdirish kamerasini tashkil etadi. Analizatorning 
umumiy ko‗rinishi 1 – rasmda ko‗rsatilgan. Analizatorlarning ish tamoyili termografimetrik tahlilga 
asoslangan, bo‗lib bunda, namunaning massasi o‗lchanadi va berilgan operatorning rejimida 
namuna quritiladi, qoldiq massa o‗lchanadi, massaning nisbiy o‗zgarishi hisoblanadi. Displeyda 
namlikning massaviy ulushi yoki quruq qoldiqning massaviy ulushi bo‗yicha natijalar (foizlarda) 
ifodalanadi. 
Analizatorlar quyidagi qurilmalar va funksiyalar bilan ta‘minlangan: 
-
Tashqi tosh yordamida vazn o‗lchovchi qurilma yustirovkalanishi; 
-
Namunani quritishning turli rejimlarini o‗rnatish (avtomatik, vaqt bo‗yicha, tezlashtirilgan, 
qadamli,) mumkinligi; 
-
Namuna 
massasini 
akslantirish 
rejimida operator komandasi bo‗yicha analizator 
ko‗rsatishini ―0‖ ga o‗rnatish qurilmasi; 
-
Quritishning turli temperaturalarini o‗rnatish qurilmasi; 
-
O‗zini – o‗zi diagnostikalash; 
-
Namunaning turli xarakteristikalarini (namligi, massasi va b.q.) akslantirilishi. 
Analizatorlar ma‘lumotlarni periferiya qurilmalari (masalan, shaxsiy kompyuter, printer)ga 
uzatish uchun aloqaning raqamli interfeysi bilan ta‘minlangan. 
Qiyoslanganlik belgisi analizatorning ustki paneliga qo‗yiladi. 
Analizatorning dasturiy ta‘minoti o‗rnatilgan bo‗lib, hisoblanadi va statsionar apparat 
qismida ma‘lum dasturiy vositalar asosida foydalaniladi. 

---

226 
Dasturiy ta‘minotining modifikatsiyalanishi yoki alohida interfeys orqali yuklanishi, hamda 
boshqa turdagi vositalar yordamida himoya choralari qabul qilingandan so‗ng bo‗lishi mumkin 
emas. 
Ishlab chiqaruvchining maxsus qurilmalarni qo‗llamasidan dasturiy ta‘minotni o‗zgartirib 
bo‗lmasligi, o‗lchash ma‘lumotlari va sozlashlardan nosanksiyali foydalanishdan himoyalaydi.
Foydalanuvchining interfeysi orqali dasturiy ta‘minotga o‗zgartirish kiritib bo‗lmaydi.