“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Metrologik 
nuqtai nazardan o‘lchash vositasiniig muayyan 
metrologik 
tavsiflari 
mavjud bo‘lib, bu tavsiflarga ega bo‘lgandan so‘nggina biz olingan natijani 
baholashimiz mumkin. Biz aytayotgan o‘lchash vositasini metrologik tavsiflash uchun undan ham 
aniq o‘lchaydigan boshqa asbob kerak bo‘ladi. Bu xuddi analginning tarkibida kofein bor, 
kofeinning tarkibida kodein, kodeinning tarkibida esa analgin bor degandek gap. Xullas, 
kattalikning chinakam qiymatini o‘lchab bo‘lmaydi. Modomiki, chinakam qiymatni o‘lchash 
imkoni yo‘q ekan, o‘lchash amalida qiymati unga yaqin bo‘lgan va uni o‘rniga ishlatilishi mumkin 
bo‘lgan boshqa qiymat, ya‘ni 
haqiqiy qiymat
qo‘llaniladi. Bu xususda metrologiyaning uchta 
asosiy postulatlari mavjud:
1-postulat - 
o’lchanayotgan kattalikning chinakam qiymati mavjuddir.
2-postulat - 
kattalikning chinakam qiymatini aniqlash mumkin emas.
3-postulat - 
o’lchash amalida kattalikning chinakam qiymati doimiydir.
Endi aytishimiz mumkinki, o‘lchanayotgan kattalikning uchta qiymati bo‘lar ekan:
1.Chinakam qiymat (uni aniqlash imkoni mavjud emas);2.Haqiqiy qiymat (chinakam qiymatga 
yaqin);
3.Olingan qiymat (tajribadan olingan qiymat).
Tabiiyki, hakiqiy qiymatni qaerdan olamiz degan savol tug‘ilishi mumkin. Yuqorida keltirgan 
misolimiz bo‘yicha, olmani savdo do‘koni tarozisida bir necha marta takroriy o‘lchab, natijalarning 
o‘rtacha qiymatini olsak, shu haqiqiy qiymat deb olinishi mumkin. 
4.2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar maxkamasining metrologiya to‘g‘risidagi qarorlari
Respublikamizda yuqori davlat hokimiyati dalolatnomalari bo‘lib Oliy Majlis tomonidan 
qabul qilinadigan qonunlar hisoblanadi.
Respublikamizning asosiy qonuni – 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasidir.
Alohida 
sohalarda qonunlar majmuasi kodekslar deb nomlanadi. Mehnat haqida qonunlar kodeksi, jinoyat 
kodeksi va boshqalar. Qonuniy metrologiyaning asosiy dalolatnomalaridan biri bo‘lib sifatsiz, 

---

26 
standartlarga yoki texnikaviy shartlarga nomuvofiq mahsulotni qayta–qayta yoki katta o‘lchamda 
ishlab chiqarish uchun jinoiy jazoni ko‘zda tutuvchi jinoyat kodeksining muvofiq moddasi 
hisoblanadi. 
Metrologiya bo‘yicha qonuniy dalolatnomalar bo‘lib hukumat qarorlari hisoblanadi. Ulardan 
birinchisi 1918 yilda ―O‘lchovlar va og‘irliklar xalqaro metrik tizimini joriy etish haqida‖gi dekret 
bo‘lgan. 14.01.1941 yilda ―Davlat qiyoslashi va tamg‘alanishi majburiy bo‘lgan tekshirish o‘lchash 
asboblari va o‘lchovlar haqida‖gi qaror chiqdi. 1983 yilda qonuniy metrologiya sohasida 
hukumatning
―Mamlakatda o‘lchashlar birliligini ta‘minlash haqida‖gi eng muhim qarori qabul qilindi. 
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentihuzuridagiVazirlar
Mahkamasi 1992 yil 29 aprelda 211 – sonli ―O‘zbekiston
Respublikasi standartlar, metrologik qoidalar va o‘lchash vositalari ustidan davlat nazorati 
haqidagi qonunni tasdiqlash to‘g‘risida‖gi qarorni nashr qildi, bunda O‘zbekiston respublikasida 
standartlar va o‘lchash vositalari ustidan davlat nazoratining asosiy vazifasi, mahkamaviy 
bo‘ysinuvi va mulk shaklidan qat‘i nazar vazirliklar, idoralar, korxonalar va turli tashkilotlar bilan 
ta‘minlash ekanligini ko‘zda tutadi.
1993 yil 2 martda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi 
tomonidan ―O‘zbekiston respublikasida standartlash bo‘yicha ishlarni tashkil qilish haqida‖gi 93-
sonli qaror qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligi e‘lon qilinishi munosabati bilan, 
respublikada 
standartlashtirish, 
metrologiya 
va 
sertifikatlashtirish 
milliy 
tizimini 
yaratishning 
asoslari qurildi.
Shu munosabat bilan sobiq Davstandartning respublika hududida joylashgan tashkilotlari bazasida 
O‘zbekiston davlat standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish markazi (O‘zdavstandart) 
tashkil qilindi.
Bu qarorda respublika hududida standartlashtirish ob‘ektlariga qo‘yiladigan talablarni aniqlovchi 
me‘yoriy hujjatlar toifasi oldindan kelishib olindi, shuningdek O‘zbekiston respublikasi 
standartlashtirish davlat tizimining asosiy prinsiplari va O‘zbekiston davlat standartlashtirish, 
metrologiya va sertifikatlashtirish markazi haqidagi qonun tasdiqlandi. 
1993 yil dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan respublikada metrologiya 
bo‘yicha faoliyat Davlat boshqaruvini tartibga soluvchi ―Metrologiya to‘g‘risida‖gi O‘zbekiston 
Respublikasi Qonuni qabul qilindi. 
2002 yilda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 
―Standartlashtirish, metrologiya va mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirishni takomillashtirish 
bo‘yicha choralar haqida‖gi 342-sonli qaror qabul qilindi. Bu qarorda O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasi 
huzuridagi 
O‘zbekiston 
davlat 
standartlashtirish, 
metrologiya 
va 
sertifikatlashtirish markazi (O‘zdavstandart)ni O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va 
sertifikatlashtirish agentligi
(―O‘zstandart‖ agentligi)ga aylantirish qaror qilindi.