“Метрология асослари ” фанидан амалий машғулотлар учун электрон ўқув-услубий қўлланма

Меъёрий ҳужжат – стандартлаштириш объектларига қўйиладиган талабларни 
белгиловчи, фаолиятнинг аниқ соҳаларида бажарилиши мажбурий бўлган, ўрнатилган 
тартибда ишлаб чиқилган ва нуфузли идора томонидан тасдиқланган ҳужжат. 
Меъёрий ҳужжатларнинг асосийси бўлиб бир турдаги маҳсулот гуруҳларига 
қўйиладиган талабларни ва зарур ҳолларда муайян маҳсулотга қўйиладиган талабларни, 
ишлаб чиқилишини, ишлаб чиқарилишини ва қўлланилишини таъминловчи қоидаларни, 
шунингдек Ўзбекистон республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамаси 
томонидан белгиланадиган стандартлаштиришнинг бошқа объектларига қўйиладигин 
талабларни белгиловчи стандарт ҳисобланади. 
Стандартлаштириш объектларига қўйиладиган талабларга боғлиқ ҳолда Ўзбекистон 
республикаси ҳудудида меъёрий ҳужжатларни қуйидаги тоифаси амал қилади:
- 
Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги давлатларининг давлатлараро стандартлари 
(
ГОСТ);
- 
Ўзбекистон республикаси стандартлари (O’zDSt); 
- 
Ўзбекистон республикаси техникавий шартлари (TSh); 
- 
корхоналар, уюшмалар, фирмалар, концернлар ва бошқа хўжалик субъектларининг 
стандартлари (KST); 
- 
халқаро, минтақавий ва чет эл мамлакатларининг миллий стандартлари (ИСО, МЭК 
ва бошқалар). 
Давлатлараро стандартларни (ГОСТ) Россия Давстандарти МДҲ давлатлари 
келишувига мувофиқ тасдиқлайди ва улар МДҲ ҳудудида амал қилади. 

---

Ўзбекистон республикаси стандартларини (ЎзРСТ) “Ўзстандарт” агентлиги, 
Давархитектқурқўм, Давтабиатқўм, республика соғлиқни сақлаш вазирлиги (ССВ) 
кабиларга бириктирилган номенклатура бўйича тасдиқлайдилар. 
 
Идора меъёрий–техник ҳужжатлари – техникавий шартлар ва корхона стандартлари 
буюртмачи билан келишув бўйича ишлаб чиқувчи томонидан ёки буюртмачи билан 
биргаликда ишлаб чиқувчи томонидан тасдиқланади, корхона стандартлари эса корхона 
раҳбарияти 
томонидан 
тасдиқланади. 
Техникавий 
шарт 
(ТШ) 
лойиҳалари 
стандартлаштириш бўйича техник қўмиталар (ТҚ) томонидан ишлаб чиқилади. Аксарият 
ҳолларда ТШ лойиҳалари тегишли ТҚ билан келишувга кўра вазирликлар, идоралар, 
концернлар ва бошқалар томонидан ишлаб чиқилади.
Техникавий шарт мазкур маҳсулотга таалуқли МДҲ давлатлараро 
стандартлари, республика стандартлари ва техникавий шартлар бўлмаганда ишлаб 
чиқилади.
Техникавий шартда белгиланадиган талаблар мазкур маҳсулотга таалуқли 
амалдаги стандартлар талабларидан паст бўлмаслиги керак. 
Корхона стандартларини корхоналар: 
- 
чет истеъмолчиларга етказиб бериш учун яратилаётган ва ишлаб чиқарилаётган 
маҳсулотга ва уларга кўрсатилаётган хизматларга; 
- 
яратилаётган ва фақатгина ушбу корхонада қўлланилаётган маҳсулотга, 
жараёнлар ва ички ишлаб чиқариш хизматларига, жумладан метрологик фаолият 
соҳасидагиларга ишлаб чиқади ва тасдиқлайди.
Корхоналар КСТ ни агар бундай стандартлар талаблари давлатлараро стандартлар ва 
Ўзбекистон республикаси стандартлари кўрсаткичларидан ошса қайта яратилаётган, ишлаб 
чиқарилаётган маҳсулот ва хизматларга ишлаб чиқадилар ва тасдиқлайдилар.
Ушбу мавзуда санаб ўтилган ҳужжатлар ёрдамида қонуний метрология 
бошқарувнинг барча даражаларини: давлат даражасидан то алоҳида корхоналар ва 
ташкилотларни бошқариш даражасигача қамраб олади, шу билан бирга стандартлаштириш 
метрологик фаолиятнинг барча турларини меъёрий ҳуқуқий асоси бўлиб хизмат қилади. 
Шу туфайли, мувофиқ келишув бўйича белгиланган метрологик қоидалар, талаблар ва 
меъёрларни кузатишга эришилмоқда ва мамлакатда ўлчашлар бирлилиги таъминланмоқда. 
D:\
дилрабо\Новая папка\диссертация\Videomateriallar\Метрология для наноиндустрии 
(1).mp4