Metrologik nаzorаtning shаkllаridаn biri o’lchаsh vositаlаrini qiyoslаsh hisoblаnаdi

KIRISH
Metrologik nаzorаtning shаkllаridаn biri o’lchаsh vositаlаrini qiyoslаsh hisoblаnаdi. O’lchаsh vositаlаrini qiyoslаsh – dаvlаt metrologiya xizmаti (yoki boshqа rаsmiy vаkolаtlаngаn orgаn, tаshkilot) tomonidаn o’lchаsh vositаlаrining foydаlаnishgа yaroqliligini tаjribаviy аniqlаnаdigаn metrologik tаvsiflаr аsosidа belgilаsh vа ulаrning mаjburiy tаlаblаrgа muvofiqligini tаsdiqlаshdir.

O’lchаsh vositаlаrini qiyoslаsh o’lchаsh vositаlаri ustidаn metrologik nаzorаt vа tekshiruv qoidаlаrigа muvofiq аmаlgа oshirilаdi.
Dаvlаt metrologiya nаzorаti – dаvlаt metrologiya ximаti orgаnlаri tomonidаn o’lchаsh vositаlаrini (ishchi etаlonlаr hаm kirаdi) ishlаb chiqаrish, ulаrning holаti vа qo’llаnilishi ustidаn, аttestаtsiya qilingаn o’lchаsh uslubiyatlаri, metrologik qoidаlаr vа meъyorlаrgа rioya qilinishi ustidаn аmаlgа oshirilаdigаn fаoliyatdir.
Dаvlаt metrologiya tekshiruvi – dаvlаt metrologiya xizmаti tomonidаn o’lchаsh vositаlаri turini tаyyorlаsh, o’lchаsh vositаlаrini (ishchi etаlonlаr hаm kirаdi) qiyoslаsh bo’yichа, huquqiy vа jismoniy shаxslаrning fаoliyatini litsenziyalаsh, o’lchаsh vositаlаrini tаyyorlаsh, tаmirlаsh, sotish vа ijаrаgа berish bo’yichа аmаlgа oshirilаdigаn fаoliyatidir.
Аmаldаgi qonunchilikkа binoаn dаvlаt metrologik tekshiruvi vа nаzorаtidаn o’tishi lozim bo’lgаn o’lchаsh vositаlаri ishlаb chiqаrishdаn chiqqаnidа yoki tаmirdаn keyin, import qilingаnidа vа ishlаtish jаrаyonidа qiyoslаnishi kerаk.
Qiyoslаnishi lozim bo’lgаn o’lchаsh vositаlаri guruhlаri ro’yxаtini «O’zstаndаrt» аgentligi O`z DSt 8.003:2005 gа muvofiq tаsdiqlаydi. Qiyoslаsh sinov nаtijаlаri bo’yichа tаsdiqlаnаdigаn normаtiv hujjаtlаrgа muvofiq o’tkаzilаdi.
Ishchi vа nаmunаviy o’lchаsh vositаlаrini qiyoslаsh usullаri vа vositаlаrining dаvlаt stаndаrtlаri SDT stаndаrti tаlаblаrigа muvofiq bаjаrilishi lozim. Qiyoslаsh usullаri vа vositаlаri stаndаrtlаri qiyoslovchi o’lchаsh vositаlаri yaroqliligi mаsаlаsini echish uchun etаrli bo’lgаn, qiyoslаnishi lozim bo’lgаn, vа qiyoslаsh ishlаrining eng kаm hаrаjаtlаrdа eng ko’p sаmаrаdorligini tаъminlovchi zаrur minimum metrologik pаrаmetrlаrni o’z ichigа olishi lozim.
Ushbu stаndаrtlаrdа belgilаngаn qiyoslаsh usullаri dаvlаtlаrаro qiyoslаsh sxemаlаrigа mos bo’lgаn dаvlаt stаndаrtlаridа ko’zdа tutilgаn usullаrgа muvofiq bo’lishi lozim. Qiyoslаsh usullаri vа vositаlаri stаndаrtlаridа ushbu vositаlаrgа tааluqli bo’lgаn dаvlаt stаndаrtlаridа tаlаblаri belgilаngаn yoki dаvlаt sinovidаn o’tgаn vа dаvlаt reestrigа kiritilgаn qiyoslаsh vositаlаri qo’llаnilishi lozim. Qiyoslаsh usuli vа vositаlаri nomlаnishi u tegishli bo’lgаn (mаzkur holdа O’DT gа) stаndаrt kompleksi nomlаnishidаn, stаndаrtlаsh ob’ekti nomlаnishidаn vа uning turi nomlаnishidаn iborаt bo’lishi lozim. Mаsаlаn: “O’lchаshlаr birligini tа’minlаsh dаvlаt tizimi. Аsbobsozlik mikroskoplаri. Qiyoslаsh usullаri vа vositаlаri.”Stаndаrt kirish qismi vа quyidаgi bo’limlаrni o’z ichigа olishi lozim:
- qiyoslаsh operаtsiyalаri;
- qiyoslаsh vositаlаri;
- qiyoslаsh shаrtlаri;
- qiyoslаshgа tаyyorgаrlik;
- qiyoslаshni o’tkаzish;
- kuzаtuv nаtijаlаrini ishlаsh;
- qiyoslаsh nаtijаlаrini rаsmiylаshtirish.
“Kuzаtuvlаr nаtijаlаrini rаsmiylаshtirish” bo’limi o’lchаsh vositаlаri dаvlаt vа idorаviy qiyoslаsh nаtijаlаrini rаsmiylаshtirish bo’yichа tаlаblаrni o’z ichigа olishi lozim.Qiyoslаshning ijobiy nаtijаlаri tаmg’а bosish vа qiyoslаsh hаqidа guvohnomа berish yo’li bilаn rаsmiylаshtirilаdi, sаlbiy nаtijаlаrdа tаmg’аlаr bekor qilinаdi vа аsbobning yaroqsizligi hаqidа mаъlumot berilаdi Davlat tekshiruvi va nazorati sohasida foydalaniladigan, qiyoslanishi lozim bo’lgan o’lchash vositalarining ro’yxati O’zstandart Agentligi tomonidan tasdiqlanadi.O’lchash vositalarini Davlat qiyoslashini davlat metrologik xizmati idoralari o’tkazadi, lekin o’lchash vositalari ni qiyoslash huquqi yuridik shaxslarning akkreditlangan metro logik xizmatlariga ham topshirilishi mumkin. Boshqa davlatlarda bajarilgan o’lchash vositalarini qiyoslash natijalari xalqaro shartnomalar va bitimlar asosida tan olinadi.Ekspluatasiyada turgan, ishlab chiqarilgan, ta’minlangan va import bo’yicha sotib olinadigan o’lchash vositalarini qiyoslashni tashkil qilish va o’tkazish bo’yicha asosiy nizomlar O’z DSt 8.003:2005 . O’lchash vositalarini qiyoslash. Asosiy nizomlar” da bayon etilgan.Oʻlchash vositalarini davlat sinovlaridan, metrologik attestatsiyadan, qiyoslash va kalibrlashdan, shuningdek sinov vositalarini metrologik attestatsiyadan oʻtkazish qoidalari tasdiqlandi (29.08.2020 yildagi 528-son VMQga qaror)
Hujjat Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasida e’lon qilingan va 29.08.2020 yildan kuchga kirgan.
Ma’lumot uchun:

• 
  oʻlchash vositalari – oʻlchash uchun moʻljallangan va normal metrologik хususiyatga ega boʻlgan teхnik vositalar;
  
• 
  sinov vositalari – sinovdan oʻtkazish uchun moʻljallangan, normal teхnik хususiyatlarga ega boʻlgan teхnik qurilma, buyum va (yoki) materiallar.
  

Shuningdek eslatib oʻtamiz, oktyabrdan «Metrologiya toʻgʻrisida»gi Qonunning yangi tahriri kuchga kiradi, unga muvofiq:

• 
  metrologik attestatsiya bir birlikda ishlab chiqarilgan yoki Oʻzbekistonga bir birlikda import qilingan oʻlchash vositasining хususiyatlarini tekshirish asosida uni qoʻllashga yoʻl qoʻyilishi mumkinligini aniqlash maqsadida oʻtkaziladi, sinov vositalariga nisbatan esa – ularning normal teхnik хususiyatlari teхnik tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini aniqlash uchun oʻtkaziladi;
  
• 
  kalibrlash ma’lum sharoitlarda, oʻlchash vositasi yordamida olingan kattalik qiymati va etalon bilan qayta tiklanadigan tegishli kattalik qiymati oʻrtasidagi nisbatni aniqlash orqali oʻlchash vositalarining metrologik tasniflarini aniqlashga imkon beradi;
  
• 
  qiyoslashda oʻlchash vositalarining belgilangan metrologik talablarga muvofiqligi tekshiriladi va tasdiqlanadi.
  

Barcha ishlar akkreditatsiyalangan metrologiya хizmati tomonidan manfaatdor yuridik yoki jismoniy shaхslarning arizasiga asosan bajariladi, arizaga oʻlchash yoki sinov vositasi hamda tegishli hujjatlar ilova qilinadi. Ariza beruvchi va ijro etuvchi oʻrtasida shartnoma tuziladi, shu jumladan elektron shaklda tuzilishi ham mumkin. Ariza beruvchi tuzilgan shartnoma shartlariga muvofiq ishlar uchun haq toʻlaydi.
Taomillar tasdiqlangan sхemalarga muvofiq bosqichma-bosqich amalga oshiriladi (sхemalarga quyida keltirilgan havolalardan oʻtib kirish mumkin). Har bir keyingi bosqichga avvalgi bosqichda ijobiy natijalarga erishilgandan keyin oʻtiladi. Quyidagi asosiy jihatlarga e’tibor qaratamiz:
a) oʻlchash vositalarini davlat sinovidan oʻtkazishda taqdim etilgan hujjatlar metrologik ekspertizaga beriladi va ekspert хulosasi rasmiylashtiriladi. Davlat sinovidan oʻtkazish davomiyligi ayrim holatlar istisno qilingan holda 25 kundan oshmasligi lozim.
Bu jarayonda tasdiqlangan oʻlchash vositasi turlarini qiyoslashdan oʻtkazish uslubiyatining sinovdan oʻtkazish va eksperimental namuna olish dasturiga muvofiq eksperimental tadqiqot oʻtkaziladi va natijalar qayta koʻrib chiqiladi.
Natijalar boʻyicha oʻlchash vositasi tasdiqlanadi va reyestrda roʻyхatdan oʻtkaziladi, soʻngra oʻlchash vositasi turining ta’rifi hamda oʻlchash vositasi turini tasdiqlash toʻgʻrisidagi sertifikat rasmiylashtiriladi. Sertifikatning amal qilish muddati 5 yilni tashkil etadi, ushbu muddat tugagach esa sertifikatning amal qilish davrida ishlab chiqarilgan mazkur turdagi oʻlchash vositasi qiyoslashdan oʻtkazilishi lozim, bundan keyin oʻtkaziladigan qiyoslash esa ular reyestrga kiritilgandan soʻng amalga oshiriladi;
b) metrologik attestatsiya:

• 
  oʻlchash vositalari boʻyicha – oʻtkazish davomiyligi ayrim holatlarni istisno etgan holda 10 kundan oshmasligi kerak. Natijalar boʻyicha vosita reyestrda roʻyхatdan oʻtkaziladi va sertifikat rasmiylashtiriladi. Sertifikatning amal qilish muddati qiyoslash oraligʻidagi intervallarga muvofiq belgilanadi. Sertifikatning amal qilish muddati tugagach qiyoslash oʻtkaziladi;
  
• 
  standart namunalar (buyum, materiallar) boʻyicha attestatsiya ayrim holatlarni istisno etgan holda koʻpi bilan 10 kun mobaynida oʻtkazilishi kerak. Natijalar boʻyicha standart namuna reyestrda roʻyхatdan oʻtkaziladi va amal qilish muddati 5 yildan iborat boʻlgan sertifikat rasmiylashtiriladi. Vaqt oʻtishiga qaramay oʻzining turgʻun metrologik хususiyatlarini saqlab qolgan standart namuna uchun sertifikatning amal qilish muddati uzaytiriladi;
  
• 
  sinov vositalari boʻyicha birlamchi, davriy, navbatdan tashqari, inspeksion va ekspert qiyoslash oʻtkaziladi (huquqni muhofaza qiluvchi organlar yoki sudlar topshirigʻiga koʻra). Natijalar ijobiy boʻlganda sertifikat rasmiylashtiriladi;
  

v) oʻlchash vositalari birlamchi, davriy, navbatdan tashqari, inspeksion va ekspert qiyoslashdan oʻtkaziladi. Bular tasdiqlangan uslubiyatga muvofiq amalga oshiriladi. Natijalar boʻyicha guvohnoma rasmiylashtiriladi;
g) oʻlchash vositalarini kalibrlash – shartnoma boʻyicha toʻlov toʻlangan kundan boshlab 10 kun mobaynida oʻtkaziladi. Natijalar boʻyicha sertifikat rasmiylashtiriladi.

1.1 RICHAGLI MIKROMETR XAQIDA MA’LUMOT.

Richagli mikrometr (mikro... va metr) — 1) Xalqaro birliklar tizimi SI da uzunlik birligi ulushi. Metrning milliondan bir boʻlagiga teng . Qisqacha mk, mkn bilan belgilanadi; 1mk=10^6 m=104 sm =10-3mm. M. 1967-yilgacha mikron deb atalgan; 2) oʻzgartiruvchi mexanizmi (vintgaykadan iborat mikrojuft) yordamida kichik oʻlchamlarni oʻlchashda ishlatiladigan asbob (rayemga q.). Ishi qoʻzgʻalmas gaykada vintni oʻq boʻylab siljitishga asoslangan. Vintning siljishi uning oʻq boʻylab burilish burchagiga toʻgʻri pro-porsional. Tula aylanishlar richagli mikrometr tanasidagi shkaladan, aylanish ulushlari esa barabandagi doiraviy shkaladan hisoblanadi. Odatda 0 dan 25 mm gacha, 26 dan 50 mm gacha va boshqa uzunliklarni oʻlchashda ishlatiladigan tipik oʻlchamli richagli mikrometrlar chiqariladi.
Richagli mikrometr, list materiallarni oʻlchaydigan, trubalarni oʻlchaydigan, rezba oʻlchaydigan,tish oʻlchaydigan, dastaki va stolga oʻrnatiladigan xillarga boʻlinadi. Stolga oʻrnatiladigan ixcham (20 mm gacha) detallarni oʻlchashda ishlatiladi; 3) astronomiya da astronomik truba yoki oʻlchash mikroskopining moslamasi. Kichik masofalarni oʻlchash uchun ishlatiladi. Odatda, oʻlchash uchun anik, mikrometrik vintdan foydalaniladi.Richagli mikrometr yordamida eng kichik miqdorlardagi o'lchamlari ham yuqori aniqlikda qayd etish mumkin.Mikrometr turli buyumlar, konstruktsion detallar va muhandislik o'lchovlari uchun qo'llaniladigan, o'ta katta aniqlikka ega uzunlik o'lchash asbobi. Uning asosiy qismlari: qo'zg'almas o'qqa o'rnatilgan vint o'lchanayotgan buyumni qisib olish va ushlab turish uchun; nonius bo'yicha shkalalar chizilgan dastak. Buymni imkon qadar qamrab olish uchun xrapli mexanizm ko'zda tutilgan. Ba'zan astronomlar ham o'z teleskoplarini shunday mikrometrlardan biriga nisbatan sozlab olishadi va undan yulduzlararo masofani o'lchashda foydalanishadi.Ixtirochilar:Nonius shkala yoki vernerni farang matematik va muhandisi Pyer Varne (1580 -1637) tomonidan ixtiro qilingan. Nonius shkalasi asosiy shkala bo'ylab ikki yonga sirpaluvchan harakatlanadigan va uning juda kichik ulushli o'lchamlarini ko'rsatadigan harakatlanuvchi shkaladir.

Mikrometr mohiyatan C simon shakldagi qisqich bo'lib, shtangetsirkulning bur turi hisoblanadi. Unda o'lchanadigan buyum, qo'zg'almas vint (tovon) ga, mikrometrning narigi uchudagi xrapli mexanizm yordamida burab aylantirb qisib boriladigan harakatlanuvchi vint bilan qisib olinadi. Buyum o'lchamlari vintning aylanishlari soni bilan taqqoslanadi va shkalada namoyon bo'ladi.

1637 yilda ingliz astronomi Uilyam Gaskoyn (1612 - 1644) Vernye g'oyasini yulduzlararo masofani o'lchashda qo'llab ko'rdi. Keyinroq mikrometrni ingliz soatsoz ustasi Jorj Grem (1673 - 1751) tomonidan yanada takomillashtirildi. Uning konstruktsiyasi ham teleskopda ko'rinadigan yuldazlar orasidagi kichik masofalarni o'lchash uchun qo'llanildi. Astronomik asboblar aylanma shkala bilan ta'minlangan bo'lib, uni muhandislar mikrometr bilan jihozlashgan edi. Haqiqiy o'ta anqlikdagi mikrometr asbobi 1790 yilda ingliz ixtirochisi Genri Modsli (1771-1831) tomonidan loyihalandi.

2. 
   Richagli mikrometrning metrologik va tehnik tavsifi.
   

NIZOMLAR VA TEXNIK HUJJATLAR

Havola berilgan NTD ning belgilanishi	Element raqami
GOST 2.601-95	2.2.3
GOST 8.001-80	3.2
GOST 8.383-80	3.2
GOST 9.032-74	2.1.1.18, 2.1.2.3
GOST 9.303-84	2.1.1.18, 2.1.2.3
GOST 2789-73	2.1.1.9, 2.1.2.5
GOST 3882-74	2.1.1.7
GOST 9038-90	2.1.5.2
GOST 9391-80	2.1.1.8
GOST 13762-86	2.3.4, 2.4.1, 5-bo'lim
MI 782-85	4.1

7. Davlat standartining 1992 yil 12 oktyabrdagi 1354-son qarori bilan amal qilish muddati cheklovi olib tashlandi.

8. Nashr (2004 yil avgust) 1992 yil oktyabr oyida tasdiqlangan №1 tuzatish bilan (IUS 1-93)
1. TURLARI. ASOSIY PARAMETRELAR VA O'LCHMLAR
1.1. Mikrometrlar quyidagi turda bo'ladi :
MK - mahsulotlarning tashqi o'lchamlarini o'lchash uchun silliq
ML - choyshab va lentalarning qalinligini o'lchash uchun terishli varaq
MT - quvurlar devorlarining qalinligini o'lchash uchun quvur
MZ - moduli 1 mm va undan ortiq bo'lgan viteslarning umumiy normasining uzunligini o'lchash uchun
tishli o'lchov
MG - joy almashishni o'lchash uchun mikrometr boshlari
MP - simning qalinligini o'lchash uchun mikrometrlar
1-jadval

Mikrometr turi	mikrometrning o'lchash diapazoni							Mikrometrik vintning qadami		Mikrovintning harakatini o'lchash
	barabanning shkalasi va aniqlik sinflari bo'yicha		Nonius shkalasiga ko'ra	aniqlik sinflarining elektron raqamli qurilmasiga ko'ra
	bitta	2		bitta		2
MK	0-25; 25-50; 50-75; 75-100							0,5		25
	100-125; 125-150; 150-175; 175-200;200-225; 225-250;250-275; 275-300				-
	300-400; 400-500;500-600		-
MR		0-5					1.0		besh
	-	0-10							10
		0-25							25
MT	0-25							0,5		25
MG	0-15									15
	0-25									25

1.4. Mikrometr vintining silliq qismining diametri 6h9, 6,5h9 yoki 8h9 bo'lishi kerak.
Mikrometrik vint va pastinning uchlarida 4 mm gacha bo'lgan uzunlik uchun diametrini qisqartirishga ruxsat beriladi, lekin 0,1 mm dan oshmasligi kerak.
1.5. Elektron raqamli o'qish moslamasi bo'lgan mikrometrlarning elektr quvvati o'rnatilgan quvvat manbaidan bo'lishi kerak.
O'lchov natijalariga ega mikrometrlarni elektr energiyasi bilan ta'minlash tashqi qurilmalarga - o'rnatilgan elektr ta'minotidan va (yoki) umumiy maqsadli tarmoqdan quvvat manbai orqali.
aniqlik sinfining o'lchov diapazoni 25-50 mm bo'lgan silliq mikrometr uchun belgiga misol :
Mikrometr MK50-1 GOST 6507-90
Xuddi shu, o'lchov diapazoni 0-25 mm bo'lgan vernierli mikrometr boshi: 
Mikrometre MG H25 GOST 6507-90mm bo'lgan elektron raqamli o'qish moslamali silliq mikrometr : Mikrometr MK Ts75 GOST 6507-90
2. TEXNIK TALABLAR
2.1. Xususiyatlari
2.1.1. Umumiy talablar
2.1.1.1. Mikrometrlar ushbu standart talablariga muvofiq, belgilangan tartibda tasdiqlangan loyiha hujjatlariga muvofiq ishlab chiqariladi.
2.1.1.2. ML, MT va MZ turdagi mikrometrlar uchun o'lchash kuchi kamida 3 N va 7 N dan oshmasligi kerak, boshqa turdagi mikrometrlar uchun - kamida 5 va 10 N dan oshmasligi kerak.
Barcha turdagi mikrometrlar uchun o'lchash kuchining o'zgarishi 2 N dan oshmasligi kerak.
2.1.1.3. Normallashtirilgan o'lchash kuchi va 2-jadvalda ko'rsatilgan qiymatlardan oshmaydigan harorat bilan o'lchov diapazonining istalgan nuqtasida mikrometrning ruxsat etilgan xatosi chegarasi, shuningdek mikrometrning o'qishlaridagi ruxsat etilgan o'zgarishlar vintning o'qi bo'ylab yo'naltirilgan 10kuch bilan qavsni egishdan, 3-jadvalda ko'rsatilganlarga mos kelishi kerak.
jadval 2

Mikrometr o'lchovlarining yuqori chegarasi, mm						20 °S, °S dan ruxsat etilgan harorat og'ishi
		Oldin	150		±4
St.	150	"	500		±3
"	500	"	600		±2

 Eslatmalar:
1. MK, ML, MT va MP turdagi mikrometrlarning xatosi tekis o'lchash yuzalari bilan o'lchovlar bilan aniqlanadi.
2. MZ tipidagi mikrometrning xatosi mikrometrning o'lchash yuzalarining chetidan 2-3 mm masofada o'rnatilgan silindrsimon o'lchash yuzalari bilan o'lchovlar bilan aniqlanadi.
2.1.1.4. Yassi o'lchov sirtlari (MK va MZ turlari) bo'lgan mikrometrlar uchun o'lchov yuzalarining parallellik tolerantligi 4-jadvalda ko'rsatilganiga mos kelishi kerak.
3-jadval

Mikrometr turi	Mikrometr o'lchovlarining yuqori chegarasi, mm	Mikrometr, mikron, aniqlik sinflarining tekis o'lchash yuzalarining parallelligi tolerantligi
		bitta	2
MR	25	1.5	2.0
	50	2.0
	75; 100	3.0	3.0
	125; 150; 175; 200		4.0
	225; 250	4.0	6.0
	275; 300; 400	5.0	8.0
	500	7.0	10.0

O'lchov yuzalarining chetlaridan 0,5 mm gacha bo'lgan masofada blokirovkalarga ruxsat beriladi.

2.1.1.5. Mikrometrning tekis o'lchash yuzalarining tekislik tolerantligi 5-jadvalda ko'rsatilganiga mos kelishi kerak.
5-jadval

Mikrometr turi	Mikrometr, mikron, aniqlik sinflarining o'lchash yuzalarining tekislikka chidamliligi
	bitta	2
MK, ML, MT, MR, MP	0,6	0,9

4 va 5-jadvallarga eslatma. Noniusli mikrometrlar uchun o'lchov yuzalarining parallelligi va tekisligi tolerantliklari 1-sinf aniqlik standartlariga mos kelishi kerak.
2.1.1.6. Elektron raqamli o'qish moslamasi bo'lgan mikrometr va mikrometr boshi quyidagilarni ta'minlashi kerak:
1)raqamli ma'lumotlarni to'g'ridan-to'g'ri kodda chiqarish (belgisi va mutlaq qiymatini ko'rsatgan holda);
2) absolyut koordinatalar sistemasida koordinata boshini belgilash;
3) o'lchov natijasini esda saqlash;
4) joriy o'lchov natijasini tiklash bilan xotirani tozalash.
2.1.1.7. MK, ML, MT, MG va MP turdagi mikrometrlarning o'lchov sirtlari GOST 3882 ga muvofiq qattiq qotishma bilan jihozlangan bo'lishi kerak .
MZ tipidagi mikrometrning o'lchov sirtlari va iste'molchining iltimosiga binoan va MT tipidagi mikrometrning o'lchov sirtlari qattiqlashtiriladi. Yuqori qotishma po'latdan yasalgan qotib qolgan o'lchash yuzalarining qattiqligi kamida 49,7 HRC, yuqori sifatli uglerodli strukturaviy va yuqori sifatli asbob po'latlari - kamida 60 HRC bo'lishi kerak.
2.1.1.8. Qattiq qotishma bilan jihozlangan mikrometrning o'lchash yuzalarida kengligi 120 mikrondan ortiq bo'lgan teshiklarning mavjudligiga yo'l qo'yilmaydi. GOST 9391 bo'yicha porozlik darajasi 0,4% dan yuqori bo'lmasligi kerak .
2.1.1.9. Mikrometrning o'lchash yuzalarining pürüzlülük parametri GOST 2789 bo'yicha 0,08 mkm .
2.1.1.10. Mikrometrda belgilangan chegaralarda o'lchash kuchini ta'minlaydigan mandal (ishqalanish) yoki boshqa qurilma bo'lishi kerak.
2.1.1.11. Mikrometr vintini mahkamlash uchun mikrometrda qulflash moslamasi bo'lishi kerak.
Qulflash moslamasi bilan o'rnatilgan mikrometr vinti o'lchash kuchini ta'minlovchi qurilma tomonidan uzatiladigan maksimal momentni qo'llaganidan keyin aylanmasligi kerak va MK tipidagi mikrometrlar uchun bu holda tekis o'lchash yuzasining buzilishi kuchaymasligi kerak. 2.1.1.4-bandda ko'rsatilganidan oshib ketadigan tekis o'lchov yuzalarining parallelligidan 1 mikrondan ortiq - yuqori o'lchov chegarasi 100 mm gacha bo'lgan mikrometrlar uchun va 2 mikrondan ortiq - yuqori o'lchov chegarasi bo'lgan mikrometrlar uchun 100 mm.
Eslatma. Elektron raqamli o'qish moslamasi bo'lgan mikrometr, shuningdek MG va MP tipidagi mikrometrlar qulflash moslamasisiz ishlab chiqarilishi mumkin.
2.1.1.12. Mikrometrning konstruktsiyasi o'lchov sirtlari bir-biriga yoki o'rnatish standarti bilan aloqa qilganda uni asl holatiga o'rnatish qobiliyatini ta'minlashi va dastlabki zarba paytida vint va gaykaning mikrometrik ipining aşınmasını qoplashi kerak. novda to'liq ko'rinib turishi kerak, lekin barabanning konus qismining oxiridan zarbaning eng yaqin chetigacha bo'lgan masofa 0,15 mm dan oshmasligi kerak.
2.1.1.13. Baraban shkalasining bo'linish uzunligi kamida 0,8 mm bo'lishi kerak.
2.1.1.14. Tarozilarning zarbalari kengligi va poyadagi bo'ylama zarbasi 0,08 dan 0,2 mm gacha bo'lishi kerak, barabanning zarbasi kengligi va poyadagi bo'ylama zarbasi, shuningdek, farqi. baraban va nonius tarozilarining zarbalarining kengligi 0,03mm dan oshmasligi kerak. Agar baraban shkalasining bo'linish uzunligi 1 mm dan ortiq bo'lsa, barcha zarbalarning kengligi 0,25 mm dan oshmasligi kerak, baraban urishining kengligi va novda bo'ylama zarbasi farqi bo'lmasligi kerak. 0,05 mm dan ortiq bo'lishi kerak.
2.1.1.15. Chiziqlar va raqamlar qo'llaniladigan yuzalar porloq bo'lmasligi kerak. 2.1.1.16. Elektron raqamli o'qish moslamasi bo'lgan mikrometr kerak

1.3. Richagli mikrometrni qiyoslash uchun me’yoriy hujjatlar.

GOST 8.411-81 T88.1 guruhi DAVLATLARARO STANDART
O'lchovlarning, bir, xilligini ta'minlash davlat tizimi Metodologiya tekshirish O'lchovlarning bir xilligini ta'minlashning davlat tizimi. Richagli mikrometrlarni Qiyoslash qoidalari va tartibi
GOST 6507-90 P53 guruhi DAVLATLARARO standart
MIKROMETRELAR Texnik xususiyatlari

AMALIY QISM

2.1 Richagli mikrometrni qiyoslash uslubiyati
1. Qiyoslash uchun o’lchov asboblarini tayyorlash.
1.1. Qiyoslash vaqtida operatsiyalarni bajarish va 1-jadvalda ko'rsatilgan qiyoslash vositalarini qo'llash kerak.
1-jadval

qiyoslash nomi	Bandlar		Tekshirish vositalari va ularning me'yoriy-texnik tavsiflari		Qiyoslashni amalga Oshirish uslubiyati
					ishlab chiqarishdan tashqari		ta'mirdan keyin qo'yib yuborish		foydalanish va saqlash
Vizual tekshirish	3.1		-		Ha		Ha		Ha
Sinov	3.2		-		Ha		Ha		Ha
Mikrometr tipidagi MR moslamasini tekshirish	3.3		Bo'linish qiymati 0,002 mm bo'lgan mikrometrlar uchun MI 2195-92 bo'yicha , bo'linish qiymati 0,01 mm bo'lgan mikrometrlar uchun MI 2192-92 bo'yicha		Ha		Ha		Ha
Chiziqlar kengligi va o'qish moslamasi ko'rsatgichining kengligi, bo'ylama shtrixning kengligi va poya va barabandagi tarozilarning zarbalarini aniqlash.	3.4		GOST 8074-82 bo'yicha instrumental mikroskop		Ha		Yo'q		Yo'q
Mikrometr barabanining konussimon qismi uchining poyasidan yuqori qismigacha bo'lgan masofani aniqlash	3.5		TU 2-034-225-87* bo'yicha 0,45 mm qalinlikdagi zond		Ha		Ha		Yo'q
MP va MP3 tipidagi mikrometrlar shkalasidan yuqori ko'rsatkich balandligini aniqlash		3.6		-		Ha		Ha		Ha
Mikrometrning nol sozlamalarini tekshirish		3.7		-		Ha		Ha		Ha
O'lchov kuchini va uning tebranishlarini aniqlash		3.8		GOST 29329-92 * ga muvofiq bo'linish qiymati 5 g bo'lgan stol tarozilarini terish		Ha		Ha		Yo'q
				rack turi C-11-28 - GOST 10197-70 bo'yicha 125x125 ;
				qavs (ilova, 1-chizmaga qarang)
MR Mikrometrning o'lchash yuzalarining aniqlash va o'rnatish choralari		3.9		Ra 0,04 mkm va Ra 0,08 mkm pürüzlülük parametrlari bilan GOST 9378-93 bo'yicha sirt namunalari		Ha		Ha		Yo'q
MR Mikrometrning o'lchash yuzalarining tekisligidan chetlanishni aniqlash va o'rnatish choralari		3.10		TU 3-3.2123-88 bo'yicha 2-sinfning shisha tekis pastki plitasi		Ha		Ha		Ha
Mikrometr vintining va MR tipidagi mikrometrning harakatlanuvchi tovonining noto'g'riligini tekshirish		3.11		Noto'g'ri chiziqni tekshirish uchun qurilma (ilova, 2-chizmaga qarang)		Ha		Yo'q		Yo'q
O'rnatish o'lchovlari uzunligining nominal o'lchamlardan og'ishlarini va o'rnatish o'lchovlarining o'lchov yuzalarining parallelligidan og'ishlarni aniqlash.		3.12		MI 1604-87 ga muvofiq 3-toifali uzunligi 75 mm gacha va 4- toifali 75 mm dan ortiq uzunlikdagi namunaviy tekislik-parallel uch bloklari.		Ha		Ha		Ha
				IKPG tipidagi kontaktli interferometr;
				GOST 28798-90 bo'yicha 01P tipidagi optikator ;
				TU 3-3.1045-75 bo'yicha IZM tipidagi optik-mexanik mashina
Uzunligi 275 mm dan ortiq bo'lgan o'rnatish etalonlarining o'lchov yuzalarining oqishini aniqlash		3.13		TU 3-3.1045-75 bo'yicha IZM tipidagi optik-mexanik mashina		Ha		Ha		Ha
O'lchov o'lchagichlarini novda o'qiga perpendikulyar yo'nalishda bosganda MP tipidagi mikrometrlarning ko'rsatkichlarining o'zgarishini aniqlash.		3.14		Bo'linish qiymati 0,10 N, o'lchov diapazoni 0,05-3 N, xatosi 0,10 N dan ko'p bo'lmagan grammometr.		Ha		Ha		Yo'q
Mikrometrning o'lchash yuzalarining parallelligidan chetlanishlarni aniqlash		3.15		Shisha tekislik - TU 3-3.1045-75 bo'yicha parallel plitalar ; tekislik - GOST 9038-90 bo'yicha 2-sinf uzunligining parallel so'nggi bloklari ; silindrsimon roliklar (3-rasm, ilovaga qarang)		Ha		Ha		Ha
MP va MP3 tipidagi mikrometrlarni o'qish moslamasining asosiy xatosi va o'qish diapazonini aniqlash		3.16		MI 1604-87 bo'yicha 3 va 4 toifali uzunlikdagi namunaviy so'nggi bloklar ; qo'shimcha tovoni bo'lgan qurilma (ilova, 4-rasmga qarang); mikrometrli stend		Ha		Ha		Ha
Mikrometrlarning asosiy xatosini aniqlash		3.17		MI 1604-87 bo'yicha bo'linish qiymati 0,002 mm bo'lgan mikrometrlar uchun 4-toifali uzunlikdagi namunaviy so'nggi bloklar va 0,01 mm bo'linish qiymati bo'lgan mikrometrlar uchun 5-toifali ; mikrometrlarni anglatadi; mikrometrlarni tekshirish uchun qurilma (ilova, 5-chizmaga qarang)		Ha		Ha		Ha

1.2. 1-jadvalda ko'rsatilmagan, ammo aniqlik nuqtai nazaridan ushbu standart talablariga javob beradigan tekshirish vositalaridan foydalanishga ruxsat beriladi.

2. QIYOSLASH SHARTLARI VA UNGA TAYYORLANISH
2.1. Tekshirish paytida quyidagi shartlar bajarilishi kerak:
tekshirish o'tkaziladigan xonaning harorati 17dan 23°Cgacha;
°Sdan oshmasligi kerak; nisbiy namlik 80% dan oshmaydi.
2.2. Tekshiruvdan oldin mikrometr va tekshirish asboblari ular uchun texnik hujjatlarga muvofiq ish holatiga keltirilishi va tekshirish o'tkaziladigan xonada metall plastinkada kamida 1 soat yoki ochiq hollarda kamida 3 soat davomida saqlanishi kerak. soat.
2.3. Tekshirilayotganda mikrometrni issiqlik izolyatsiyalovchi prokladkalar, so'nggi uzunlik o'lchovlari esa issiqlik o'tkazmaydigan (zig'ir) peçete yordamida olinishi kerak.
2.4. 75 mm gacha bo'lgan o'lchov o'lchovlarini tekshirish uchun kontaktli interferometr 0,1 mkm bo'linish qiymatiga o'rnatiladi yoki o'lchash moslamasi bahor o'lchash boshi yoki gorizontal optimetrda optikator bilan almashtiriladi .
3.12-bandga muvofiq o'rnatish choralarini tekshirish uchun o'lchash uchlari interferometr, optimetr yoki optik-mexanik mashinaning kvilinglarini sozlash vintlari bilan ish holatiga keltiriladi.
3.Qiyoslash
3.1.Vizual tekshirish Tashqi tekshirish paytida tutqich mikrometrining quyidagi talablarga muvofiqligi aniqlanishi kerak:
ishlash xususiyatlariga ta'sir qiluvchi korroziya va mexanik shikastlanish izlari bo'lmasligi kerak;
mikrometrning tashqi yuzalari va o'rnatish standartlari, harakatlanuvchi tovon, mikrometr vintlari va o'rnatish o'lchovlarining o'lchov sirtlari bundan mustasno, korroziyaga qarshi qoplamaga ega bo'lishi kerak;
nominal uzunligi 50 mm va undan ortiq bo'lgan mikrometre qavs va sozlash o'lchovlari issiqlik izolyatsiyalangan bo'lishi kerak;mikrometrning o'qish moslamasining oynasi toza va shaffof bo'lishi va ko'rsatkichlarni o'qishga to'sqinlik qiladigan nuqsonlarga ega bo'lmasligi kerak; zarbalar va raqamlar qo'llaniladigan sirtlar porloq bo'lmasligi kerak; zarbalar va raqamlar kontrastli bo'lishi kerak; o'qish moslamasining shkalasining old tomoni engil ohangda, aniq zarbalar va raqamlar bilan bo'lishi kerak; dastani shkalasi bo'yicha har beshinchi millimetrga va baraban shkalasidagi har beshinchi bo'linishga mos keladigan dastlabki zarbalar va zarbalar cho'zilgan bo'lishi va raqamli belgilarga ega bo'lishi kerak; mikrometr barabanining konussimon qismining cheti silliq, tirqish va kesmalarsiz bo'lishi kerak;
mikrometr vintining o'lchash yuzasi tekis bo'lishi kerak; yuqori o'lchov chegarasi 300 mm gacha bo'lgan mikrometrlarning harakatlanuvchi tovonining o'lchash yuzasi tekis, 300 mm dan ortiq esa - sharsimon bo'lishi kerak;
GOST 4381-87 talablariga muvofiq bo'lishi kerak .
3.2.Sinov paytida mikrometr qismlarining o'zaro ta'siri tekshiriladi:
mikrometrning tovonlari osongina va silliq harakatlanishi kerak;
mikrometrning o'lchash mexanizmi silliq, sakrash va tiqilinchsiz ishlashi kerak;
qulflash moslamasi mikrometr vintini kerakli holatda mahkam bog'lab qo'yishi kerak; oʻlchash moslamasining ko'rsatgichining oxiri shkalaning qisqa zarbalarini kamida 0,3 va ularning uzunligining 0,8 dan oshmasligi kerak.
3.3. Bo'linish qiymati 0,002 mm bo'lgan MRI tipidagi mikrometrlarni o'qish qurilmasi MI 2195-92 bo'yicha, 0,01 mm bo'linish qiymati bilan - MI 2192-92 bo'yicha tekshiriladi. Tekshirish uchun oʻlchash moslamasi mikrometr qavsdan chiqariladi.
GOST 18833-73 talablariga muvofiq bo'lishi kerak, bo'linish qiymati 0,01 mm – GOST577-68,
3.6. MP va MP3 tipidagi mikrometrlar shkalasi ustidagi ko'rsatkich balandligi shkala egilganda ko'rsatkichlarning o'zgarishi bilan aniqlanadi. Mikrometr oʻlchash moslamasining shkalasida nolga o'rnatiladi. Keyin mikrometr o'qga parallel ravishda o'q atrofida taxminan 45°ga aylantiriladi va boshning holatini o'zgartirmasdan, o'qishning o'zgarishi kuzatiladi. Oʻlchash moslamasining shkalasi bo'yicha ko'rsatkichlarning o'zgarishi shkalaning 0,5 bo'linmasidan oshmasligi kerak. Bunday holda, o'qning balandligi GOST 4381-87 da ko'rsatilgan qiymatdan oshmaydi.
3.7. Mikrometrning nol qiymati tovon va mikrometrik vintning o'lchash yuzalari bir-biriga (pastki o'lchov chegarasi 0 bo'lgan mikrometrlar uchun) yoki sozlash o'lchovi (pastki o'lchov chegarasi bo'lgan mikrometrlar uchun) bilan aloqa qilganda tekshiriladi.20mm.
Oʻlchash moslamasi nol o'qishga o'rnatiladi va baraban shkalasining nol zarbasi novdaning bo'ylama zarbasi bilan tekislanadi. Bunday holda, ildiz shkalasining dastlabki zarbasi to'liq ko'rinadigan bo'lishi kerak. Barabanning konussimon qismining oxiridan novda shkalasining dastlabki zarbasigacha bo'lgan masofa barabanning uchini dastlabki zarbaning eng yaqin chetiga olib keladigan baraban shkalasi bilan belgilanadi. Shu bilan birga, sozlash o'lchovi 20 mm yoki undan ortiq pastroq o'lchov chegarasi bo'lgan mikrometrlardan chiqariladi. Pastki o'lchov chegarasi 0 mm bo'lgan mikrometrlar uchun barabanning konus qismining oxiridan stend shkalasining har qanday yaqin (boshlang'ich bo'lmagan) zarbasigacha bo'lgan masofa,aniqlanadi.
GOST 4381-87 kuchga kirgunga qadar ishlab chiqarilgan mikrometrlar uchun barabanning konussimon qismining uchi bilan ildiz shkalasining boshlang'ich zarbasini bir-biriga yopishtirishga ruxsat beriladi, lekin 0,07 mm dan oshmasligi kerak. Mikrometr nolga o'rnatilganda, barabanning konus qismining oxiridan eng yaqin zarbagacha bo'lgan masofa GOST 4381-87 da ko'rsatilgan qiymatdan oshmasligi,kerak.
3.10.Mikrometrning o'lchash yuzalarining tekisligidan og'ish va sozlash o'lchovlari shisha tekis plastinka yordamida interferentsiya usuli bilan aniqlanadi.
GOST 4381-87 da ko'rsatilgan qiymatlardan oshmasligi kerak.
3.12. To'g'rilash o'lchovlari uzunligining nominal qiymatdan og'ishi sozlash chora-tadbirlarini mos keladigan o'lchamdagi uzunlikning namunaviy yakuniy o'lchovlari bilan taqqoslash yo'li bilan aniqlanadi. O'lchamlari 75 mm gacha bo'lgan o'lchovlarni tekshirish uchun 3-toifali uzunlikdagi namunaviy so'nggi bloklar, gorizontal kontaktli interferometr yoki o'lchash prujinasi yoki optikatorli gorizontal optimetr ishlatiladi. 75 mm dan katta o'lchovlarni o'rnatishni tekshirish uchun 4-toifali uzunlikdagi namunaviy so'nggi bloklar va optik-mexanik mashina yoki 300 mm gacha bo'lgan o'lchovlar uchun gorizontal optimetr ishlatiladi.
O'rnatish o'lchovlarining o'lchov yuzalarining parallelligidan og'ishlar o'rnatish o'lchovlari uzunligining nominal kattalikdan og'ishlari bilan bir vaqtda aniqlanadi.
3.12.1. Yassi o'lchov sirtlari bilan standartlarni o'rnatish sferik o'lchash uchlari yordamida o'lchanadi. O'rnatish va namunaviy standartlar asboblar stolida yonma-yon o'rnatiladi, shunda taqqoslangan o'lchovlarning o'lchov yuzalari taxminan bir xil tekislikda bo'ladi va stolga o'rnatiladi. Chora-tadbirlar tor ishlamaydigan sirt bilan stol bilan aloqa qilish kerak.Jadvalni siljiting, o'lchov chizig'i bo'ylab o'lchov sirtlarining o'rtasiga o'rnating, o'lchov gorizontal va vertikal o'qlar atrofida aylantirilganda eng kichik asboblar ko'rsatkichlariga erishing. Qurilma nolga o'rnatiladi, o'lchash uchi qisiladi va o'qish olinadi. Barcha o'qishlar shkala bo'linmasining o'ndan bir qismiga olinadi. O'lchov uchi tiqin bilan tortiladi va stolni siljitish orqali uchlar orasiga sozlash o'lchovi kiritiladi. Uning o'lchov chizig'i bo'ylab o'rnatilishi, o'rnatish o'lchovi bo'yicha ko'rsatkichlar o'rta nuqtada va to'rtta nuqtada, va o'lchov yuzasining chetidan 0,7-1 mm masofada aylana bo'ylab teng ravishda joylashtirilgan, so'ngra ikkinchi oʻlchash namunali chora yuqoridagi kabi amalga oshiriladi. oʻlchashlar va o'rtasidagi farq  mos ravishda 75 mm gacha va 75 mm dan ortiq sozlash o'lchovlarini tekshirishda 0,1 va 0,4 mikrondan oshmasligi kerak. oʻlchashlar orasidagi farq ko'rsatilgan qiymatlardan oshsa,o'lchovlar,takrorlanadi.
3.12.2. O'rnatish standarti uzunligining nominal qiymatdan og'ishi quyida ko'rsatilgan ketma-ketlikda hisoblanadi.O'rtacha hisob formula bo'yicha namunaviy o'lchov bo'yicha hisoblanadi

Ballardagi o'qishlardan, va belgilarni hisobga olgan holda ikkita (eng katta va eng kichik) ni tanlang va mos ravishda ikkita farqni hisoblang va bu namunalar va namuna o'rtasidagi. O'lchov uzunligining nominal qiymatdan og'ishi uchun mutlaq qiymatdagi eng kattasi olinadi, formulalar bo'yicha hisoblanadi.

namunaviy yakuniy o'lchovning o'rtacha uzunligining nominal qiymatdan og'ishi, mikron.O'rnatish chora-tadbirlari o'lchash yuzalarining parallelizmidan og'ish nuqtalarda o'qishning eng katta va eng kichik o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi 3.12.3. Bitta sharsimon va bitta tekis o'lchov sirtlari bilan standartlarni o'rnatish tekis (o'lchovning sferik yuzasi bilan aloqalar) va sferik (o'lchovning tekis yuzasi bilanaloqalar),uchlari,yordamida.o'lchanadi.

Sozlash va namunaviy chora-tadbirlar ikkita o'zaro perpendikulyar tekislikda harakatlanadigan ikkita tayanchga (stol yoki lunetta) yonma-yon o'rnatiladi.
Qo'llab-quvvatlovchilar namunaviy o'lchov bo'yicha qo'llaniladigan zarbalar ostida joylashtiriladi. Ishlamaydigan tor tomoni bo'lgan tayanchlarga namunaviy o'lchov qo'yiladi. Taqqoslangan o'lchovlarning o'lchov sirtlari taxminan bir xil tekislikda bo'lishi kerak.Yassi o'lchov sirtlari bo'lgan namunaviy o'lchov o'lchov chizig'i bo'ylab o'lchov yuzalarining o'rtasiga o'rnatiladi, stolni siljitish orqali mashinaning o'lchash moslamasining eng kichik ko'rsatkichlariga erishadi yoki o'lchov gorizontal va vertikal o'qlar atrofida aylantirilganda barqaror.
Mashina o'lchash moslamasining o'qishini nolga o'rnatadi, o'lchash uchi ushlab turiladi va o'qish olinadi shkalaning o'ndan bir qismigacha olinadi.
O'lchov uchi ushlagich bilan tortiladi va uchlari orasiga sozlash o'lchovi kiritiladi.
Bitta sharsimon va bitta tekis o'lchov yuzasiga ega bo'lgan o'rnatish o'lchovi o'lchov chizig'i bo'ylab quyidagicha o'rnatiladi.
Agar o'lchangan o'lchovning sferik yuzasi mashinaning o'lchash moslamasida joylashgan bo'lsa va tekisligi kvilingda joylashgan bo'lsa, o'lchash moslamasining eng kichik ko'rsatkichiga erishiladi. Keyin, o'lchash moslamasiga eng yaqin bo'lgan barqaror dam olishni siljitish orqali, qaytish nuqtasi topiladi - o'lchash moslamasining eng katta ko'rsatkichi. Agar o'lchangan o'lchovning sferik yuzasi kvilingda joylashgan bo'lsa va tekis o'lchov mashinaning o'lchash moslamasida bo'lsa, o'lchov o'lchov chizig'i bo'ylab o'rnatiladi, birinchi navbatda o'lchash moslamasiga eng yaqin bo'lgan barqaror tayanch yordamida eng kichik ko'rsatkichga erishiladi., keyin kvilingda joylashgan barqaror dam olish yordamida eng katta o'qish. Keyin hibsga olishadi o'rta nuqtada uchi va o'qishni olib O'lchov chizig'i bo'ylab namunaviy o'lchov o'rnatiladi va o'qish olinadi farqi 0,4 mkm dan oshmasligi kerak. Agar farq 0,4 mkm dan oshsa, o'lchovlar takrorlanadi.O'rtacha hisob formula bo'yicha namunaviy o'lchov bo'yicha hisoblanadi
formula

bo'yicha o'rnatish o'lchovining uzunligi nominal qiymatdan og'ish.

3.12.4. O'rnatish o'lchovlari uzunligining nominal o'lchamlardan og'ishi va o'rnatish o'lchovlarining o'lchov sirtlarining parallelligidan og'ishlar GOST 4381-87da ko'rsatilgan qiymatlardan oshmasligi kerak. Ishlayotgan 50 va 75 mm o'lchamdagi o'lchovlarni o'rnatish uchun ± 0,75 mkm nominal qiymatlardan uzunlikdagi og'ishlarga va o'lchash yuzalarining parallelligidan 0,75 mkm gacha og'ishlarga ruxsat beriladi.

3.13. O'rnatish o'lchovlarining o'lchov yuzalarining o'z o'qiga nisbatan chiqishi 275 mm dan uzunroq o'lchovlar uchun aniqlanadi. O'lchovning tekis yuzasida joylashgan barqaror tayanch bilan uzunlik og'ishini o'lchaganingizdan so'ng, o'lchovning tekis o'lchov yuzasining o'rtasi o'lchovning sferik yuzasining markaziga nisbatan taxminan 3 mm ga siljishi uchun o'lchovni egib oling. maslahat. O'lchovni eksa atrofida aylantirib, mashinaning o'lchash moslamasining oʻlchashlarida o'zgarish kuzatiladi. O'lchov yuzalarining oʻlchash o'lchovni aylantirish paytida o'lchash moslamasining o'qishlaridagi eng katta farq sifatida aniqlanadi. GOST 4381-87da ko'rsatilgan qiymatlardan oshmasligi kerak.
3.15. Yuqori o'lchov chegarasi 100 mm gacha bo'lgan mikrometrlarning o'lchov sirtlarining parallelligidan og'ish shisha tekislik-parallel plitalar (MP tipidagi mikrometrlar uchun) va silindrsimon roliklar (MP3 tipidagi mikrometrlar uchun) yordamida aniqlanadi. Yuqori o'lchov chegarasi 100 mm dan ortiq bo'lgan mikrometrlarning o'lchash yuzalarining parallelligidan og'ish oxirgi o'lchagichlar yordamida aniqlanadi. Parallellikdan og'ish qulflash vintini mahkamlangan va bo'shashmasdan aniqlanadi.
3.15.1. Yuqori o'lchov chegarasi 100 mm gacha bo'lgan MP tipidagi mikrometrlarning o'lchash yuzalarining parallelligidan og'ish ish o'lchamlari bir-biridan mos keladigan qiymat bilan farq qiluvchi to'rtta shisha tekislik-parallel plitalardagi interferentsiya usuli bilan aniqlanadi. mikrometrik vintning burilishiga . Mikrometrning o'lchash yuzalari orasiga shisha plastinka qo'yiladi (oʻlchash moslamasining ko'rsatkichi shkalaning nol bo'linmasidan yuqori bo'lishi kerak) va har ikkala o'lchash yuzasida kuzatilgan interferentsiya chekkalarining umumiy soni aniqlanadi. Bitta band parallelizmdan 0,3 mkm og'ish bilan mos keladi.MP3 tipidagi mikrometrlarning o'lchash yuzalarining parallelligidan og'ish diametrlari bir-biridan 0,11-0,14 mm ga farq qiladigan to'rtta silindrsimon rollarda (3-rasmga qarang) aniqlanadi. Rolik 1-rasmda ko'rsatilganidek, 1, 2, 3, 4 pozitsiyalarida o'lchash yuzalari orasiga ketma-ket joylashtiriladi, (to'liq bo'lmagan tovonli MP3 tipidagi mikrometrlarni tekshirishda) va 1, b chizma (MP3 tipidagi mikrometrlarni to'liq tovon bilan tekshirishda ).



Har bir rolik uchun o'lchash yuzalarining parallelligidan og'ish rolikning ko'rsatilgan to'rtta pozitsiyasida oʻlchash moslamasining o'qishlaridagi eng katta farq sifatida aniqlanadi .
Shisha plitalar va silindrsimon rulolar bo'lmagan taqdirda, ishlayotgan mikrometrlarni uzunlikning oxirgi o'lchovlari bo'yicha tekshirishga ruxsat beriladi (3.15.2-bandga qarang).
GOST 4381-87 da ko'rsatilgan qiymatdan oshmasligi kerak .
3.15.2. Yuqori o'lchov chegarasi 100 mm dan ortiq bo'lgan mikrometrlarning o'lchash yuzalarining parallelligidan og'ish ish o'lchamlari bir-biridan burilishga mos keladigan qiymat bilan farq qiladigan uzunlikning oxirgi o'lchovlari yoki o'lchov bloklari bilan belgilanadi. mikrometr vint.
O'lchov yoki blok 2-rasmda ko'rsatilganidek, 1, 2, 3, 4 pozitsiyalarida o'lchov s
irtlariorasiga,ketma-ket,o'rnatiladi.

Mikrometrning o'lchash yuzalarining parallelligidan og'ish o'lchovning to'rtta pozitsiyasida oʻlchash moslamasining oʻlchash laridagi eng katta farq sifatida aniqlanadi. Mikrometr vintining to'rtta pozitsiyasining har birida o'lchov sirtlarining parallelligidan og'ishlar GOST 4381-87 da ko'rsatilgan qiymatlardan oshmasligi,kerak.

3.16. MP va MP3 tipidagi mikrometrlarni o'qish moslamasining asosiy xatosi va oʻlchash diapazoni oʻlchash moslamasining vertikal va gorizontal holatiga ega 4-toifali uzunlikdagi namunaviy chegara o'lchagichlar yordamida shkalaning belgilari

2.2 Richagli mikrometrni qiyoslash usullari .

Yuqorida richagli mikrometr xaqida batafsil ma’lumot berildi. Endi esa biz uni qiyoslashdan o’tkazamiz. Bizning laboratoriyamizga MR-25 tipidagi richagli mikrometr qiyoslashdan o’tkazish uchun korxona tomonidan berildi.
Ishni boshlashdan avval na’munaviy o’lchash asbobimizni soz xolatda ekanini ko’zdan kechirib olib jarayonni boshlaymiz.
Bu tipdagi mikrometrlarda o’lchash xatoligi (+ -0.01) bo’ladi.
Ishchi o’lchash asbobidagi xatolik esa (+-0.03) .
O’lchash diapazoni 0dan100 mm gacha
0dan 25 gacha : (+-) 2.3
25dan 50gacha:(+-) 3.5
50dan 75gacha:(+-)3.1
75dan 100gacha :(+-)4.5
Xar diapazonda ichida 3 marta o’lchashni amalga oshirdik olingan natijalar xar diapazon uchun o’rtachasi.
Qiyoslash uchun keltirilgan MR-25 tipidagi o’lchash asbobi nomuvofiq xisoblanadi.Na’munaviy o’lchash asbobimiz bilan qiyosladik na’tijalar yuqorida berildi.Xulosa qilib aytamiz MR-25 tipidagi asbob yaroqsiz xolatda .

Xulosa

Richagli mikrometrni qiyoslash deb nomlangan kurs ishimni bajarish uchun kerak bo’lgan hujjatlarni o’rgandim o’zim uchun yangi bilimlarni egalladim.O’lchash asboblarining ko’rinish jihatidan bir xil yoki nomlanishidan o’xshash bo’lishi mumkin ammo xar bir o’lchash asbobining o’ziga xos xususiyatlari mavjud.
Masalan men o’rgangan asbob mikrometrlar sinfiga mansub lekin o’lchash diapazoni foydalanish sohasidan qolgan mikrometrlardan ancha farq qilishini bilib oldim.
Qiyoslash – na’munaviy o’lchash asbobi bilan ishchi o’lchash asbobini solishtirish .
Bu jarayon nima uchun kerak ?:
O’lchashlar bir xilligini ta’minlash;
Ishlab chiqarilayotgan mahsulotning sifat ko’rsatgichlari yuqoriligi;
Nomuvofiq mahsulotlarni kamaytirish ;
Aniqlikni oshirshga ;
va boshqa omillarni yahshilashga qaratilgan jarayon.Metrologiyaning bir qismi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   GOST 8.411-81 T88.1 guruhi DAVLATLARARO STANDART
   

O'lchovlarning, bir, xilligini ta'minlash davlat tizimi Metodologiya tekshirish O'lchovlarning bir xilligini ta'minlashning davlat tizimi. Richagli mikrometrlarni Qiyoslash qoidalari va tartibi

2. 
   GOST 6507-90 P53 guruhi DAVLATLARARO standart
   

MIKROMETRELAR Texnik xususiyatlari

3. 
   WWW.Vikipediya.ru
   
4. 
   O’lchash asboblarini qiyoslash va kalibrlash majmuasi