Metodologiyasi

Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. 29-b.
78

---

Abu N asr Forobiy, N izo m u lm u lk , Abu Rayhon B eruniy kabi
olim
la m in g turli 
vaqtlarda yozilgan asarlarida kuzatish m u m k in.
° ' «A jdodlarim iz tafakkuri va d ah osi bilan yaratilgan eng qa­
d im g i to sh y o zu v
va bitiklar, xalq og'zak i ijodi nam unalaridan
tortib 
bugungi kunda kutubxonalarim iz xazin asida saqlana-
yotgan m in g-m in glab q o ‘lyozm alar, ularda m ujassam lashgan ta­
rix, adabiyot, san ’at, siyosat, ax lo q , falsafa, tibbiyot, m atem atika,
m ineralogiya, kim yo, astronom iya, m e ’m orlik, d eh q on ch ilik va
boshqa sohalarga oid q im m atb ah o asarlar b izn in g buyuk m a ’naviy
boyligim izdir. B unchalik katta m erosga ega b o‘lgan xalq d u n yo-
da kamdan kam topiladi*1.
Sharq tarixchilari orasida Abu Rayhon Beruniy (973-1048-y.) 
alohida o ‘rin tutadi. U turli m azm unda, jum ladan falsafiy, ge- 
ografik, etnografik, jum ladan tarix sohalariga oid 150 dan or- 
tiq asarlar yozib qoldirgan. M utafakkirning 152 asaridan 15 ta- 
si bevosita tarix ilmiga bag'ishlangan. Ayniqsa tarix to‘g‘risidagi 
chuqur bilim larini o‘z ichiga olgan «Osor ul-boqiya an al-qurun 
al-holiya* («Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar*) ham da 
«Hindiston* yoki «Kitab tahqiq m olil-H ind m in m anqula fi-1-aql 
va-l-marzuma* («H indlarning aqlga sig‘adigan va sig'maydigan 
ta’lim otlarini tadqiq etish») va «Kitob ul-m usam m ara fi axbori 
Xorazm* («Xorazm haqidagi axborotlar haqida suhbatlar*) nom- 
li asarlari bilan jahon tarix fani va m adaniyat tarixiga katta hissa 
qo‘shdi.
Beruniy siymosi haqida so‘z yuritar ekan 0 ‘zbekiston Respub- 
likasi Birinchi Prezidenti I.A .Karim ov quyidagi fikrlarni bildira- 
di: «Milliy tarixim izning yana bir yorqin yulduzi Abu Rayhon 
Beruniy faoliyatiga haqqoniy baho berar ekan, am erikalik fan 
tarixchisi Sarton XI asrni «Beruniy asri* deb ta’riflaydi. Bunday 
yuksak va haqli baho avvalo qomusiy tafakkur sohibi bo‘lmish 
buyuk vatandoshim izning ilm -fan taraqqiyotiga qo‘shgan beqiyos 
hissasi bilan izohlanadi. Shu o‘rinda ta ’kidlash joizki, Beruniy il-