Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

Plyuralizm
- borliqning yoki bilim aso slarining b ir necha yoki 
juda ko‘p m ustaqil b o sh lan g ‘ichi mavjud deb d a ’vo qiluvchi sox- 
ta falsafiy ta ’lim ot.
Pozitiv - tajribaga, faktlarga asoslangan.
Pozitivizm - X IX asrn ing ikk inchi y arm id an boshlab ingliz 
olim i O .K ont to m o n id an ilgari surilgan. Pozitivistlar h am m a 
haqiqiy, pozitiv b ilim la r konkret fa n larn in g m ahsulidir, falsafa 
esa bunday b ilim larn i bera olm aydi, sh u n in g uchun u n in g kera- 
gi yo‘q, degan g‘oyaga asoslangan subyektiv qarashga ega edilar. 
Pozitivistlar aniq d alilla rn i q aror top tirish va u larn i tavsiflab b e ­
rish, dalillarni tekshirish va m an b alarn i tanqidiy ta h lil qilishga 
e ’tibor qaratishi kerak, deb hisobladilar. P ozitivistlarning fik ri­
cha, jam iy atning taraqqiyot q o n u n lari bu tabiat q o n u n la rin in g
davom idir. Tarixchi pozitivistlar ilgari surgan uslublardan biri bu 
tarixiy taqqoslash uslubidir. Asosiy kam ch iliklari — pozitivistlar 
tarixda h o disalarning ichki sabab-oqibat aloqadorligi im koniyat- 
larini inkor qildilar va tarix ch in in g asosiy vazifasi tarix iy hod isa­
lar sodir b o 'lish in in g «N im a u chun so d ir bo'ldi?* degan savolga 
em as, balki «Q anday so d ir bo‘ldi?* degan savolga javob berishdan 
iborat deb hisobladilar.
Pozitivistlar 
- (pozitiv - tajribaga, faktlarga asoslanish). Pozi­
tivistlar tarix n i «pozitiv* bilim ga aylantirishga h arak at qildilar. Bu 
tushu nch an in g m ohiyati shu n d aki, pozitivistlar h am m a haqiqiy, 
pozitiv bilim lar konkret fan larn in g m ahsulidir, falsafa esa bunday 
bilim larni bera olm aydi, sh u n in g uchun u n in g keragi yo‘q, degan 
g'oyaga asoslangan subyektiv qarashga ega edilar. U la r tarixiy d a ­
lillar bilan qanday ishlash, m an b alarn i ta h lil qilish bo‘yicha bir 
qancha m etodlarni ham ta k lif qilganlar.
295

---