Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

Sinergetika, tartibsizlik nazariyasi.
Tarix fani har d o im boshqa fanlar bilan o ‘zaro m unosabat­
da b o ‘lgan. A n tik davrlarda va o ‘rta asrlarda — m ifologiya , din-
sh u n o slik , adabiyot b ilan , U y g ‘o n ish davrida - geografiya, san ’at,
siyosiy nazariya, X V I I -X IX asrlarda - siyosat, geografiya, adabi­
yot va m adaniyat bilan d o im iy ravishda aloqadorlikda bo'lgan.
X IX asrn in g ik k in ch i yarm ida falsafa fani bilan aloqaga kirish-
gan b o ‘lsa, keyingi davrlarda lingvistika va arxeologiya fanlari bi­
lan aloqaga kirishgan. H ozirgi vaqtda tarix fa n in in g boshqa fan­
lar aloqadorligi — fanlararo yondashuv ko‘lam i ancha kengaygan.
Tarix fa n in in g boshqa ijtim oiy fanlar bilan aloqadorligi fan n in g
va fan tadqiqotlari u slublarining aksariyat hollarda um um lashu -
viga ta ’sir ko'rsatdi. T arixchilar va jam iyatsh u n oslar tom on id an
za m o n a v iy tarix tadqiq etilayotgan boMsada, tarixchi o ‘rganilayot-
gan davr xususiyatidan kelib chiqqan holda ularga d o im iy ravish­
da tu za tish la r kiritib boradi. Tadqiqot m aqsadida shakllan tirilgan
m o d ella r va nazariyalar o ‘z - o ‘zid an (m exan ik tarzda) tadqiqot
u ch u n jalb e tilish i m u m k in em a s, ch u n k i bu holda ular kutilgan
natijani berm aydi, sh u n in g uchun tanlab o lin g a n va shakllan tiril­
gan bun day nazariyalar va m od ellar tarixchi to m o n id a n d o im iy
ravishda tarixiy tadqiqotlarga m osla sh tirilish i lo zim .
T arix va sotsiologiya. Tarix va so tsiologiya fan larin in g o ‘zaro
aloqadorligi n in g sh a k lla n ish i m urakkab jarayonlar orqali am al­
ga o sh irilg a n . S o tsio log iy a X IX asrda sh ak llan gan b o ‘lib, uning
a so sch isi O .K ont h isob lan ad i. P ozitivistlar so tsio log iya n i tarix