Metodik talablar

13-rasm. Kollenxima xillari 

---

27 

 

Burchakli  kollenximada  hujayra  po‗stining  burchaklarigina  qalinlashgan 

bo‗ladi.  Agar  hujayra  po‗stining  tangental  yuzasi  qalinlashib,  radial  po‗st 

qalinlashmagan bo‗lsa, bunday kollenxima plastinkali bo‗ladi. 

Sklerenxima  qalin  po‗stli  o‗lik  parenxima  hujayralardan  tuzilgan. 

Hujayralarning  po‗sti  pishshiq  va  elastik  bo‗lib,  bir  tekisda  qalinlashgan  va 

yog‘ochlashganligi bilan farq qiladi. 

Sklerenxima pishshiqligi jihatidan po‗latga yaqin turadi. U kelib chiqishiga 

ko‗ra,  birlamchi  va  ikkilamchi  bo‗ladi.  Birlamchi  sklerenxima  birlamchi 

po‗stloqda joylashgan va birlamchi meristema-peritsikldan hosil bo‗ladi. Peritsikl 

bir  qator  tirik  parenxima  hujayralardan  iborat  bo‗lib,  birlamchi  po‗stloq  va 

o‗tkazuvchi  to‗qimalar  oralig‘ida  joylashgan.  Peritsikl  hujayralarining 

bo‗linishidan  hosil  bo‗lgan  sklerenxima  hujayralari  peritsikl  tolalari  deyiladi. 

Peritsikl  tolalari  poyada  to‗p-to‗p  (masalan,  kungaboqarda)  yoki  halqa  shaklida 

joylashadi.  Ikkilamchi  sklerenxima  ikkilamchi  meristemadan  hosil  bo‗ladi, 

bularga ikkilamchi lub va yog‘ochlik tolalari kiradi. 

Lub  tolalari  zich  joylashgan,  uchli,  o‗lik  tolasimon  hujayralar  bo‗lib,  lub 

to‗qimalar  oralig‘ida  joylashgan.  Lub  tolalarining  uzunligi  o‗simlikning  turiga 

qarab  har  xil  bo‗ladi.  Masalan,  zig‘ir,  kanop  tolalari  40  mm,  chigit  tolasiniki  80 

mm keladi. Birlamchi lub tolalari hujayrasining po‗sti tsellyulozali, ikkilamchi lub 

tolalari  hujayrasiniki  yog‘ochlashgan  bo‗lib,  o‗simliklarniig  ikkilamchi  lub 

to‗qimalarida joylashgan, bu to‗qimalarni mustahkam tutib turadi. 

Sklereidlar  ya‘ni  toshsimon  hujayralar  zich  joylashgan  o‗lik  parenxima 

hujayralardan  tuzilgan.  Hujayralarning  po‗sti  juda  qalinlashgan.  Shunga  ko‗ra, 

undagi teshikchalar tarmoqlangan va kanalchalar ko‗rinishida bo‗ladi. Sklereidlar 

o‗simliklarning poya, barg va mevalarida uchraydi, ayniqsa nok, behi etida  ko‗p 

to‗planadi.  O‗rik,  olxo‗ri,  olcha  danagining  (endokarp)  po‗chog‗i  toshsimon 

to‗qimadan tuzilgan.