Методические рекомендации по использованию case-технологий при обучении языку программирования «Maplе». Ключевые слова и понятия: метод «Case-study», технология, кейс технология, педагогиче

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
2018, 8
● муаммоли ўқитиш услубига қараганда 
кейс-услубида муаммо анча аниқроқдир.
«Вазиятни таҳлил қилиш» тушунчаси тала-
баларнинг фаолиятини кейсни ечишдаги 
моҳиятидан иборат.
Дастурлашни ўқитишда кейс технологияси-
дан фойдаланишни узлуксиз таълим тизимининг 
барча бўғинларида қўллаш борасидаги илмий 
тадқиқотлар етарлича ўрганилмаган.
Ҳозирги кунда дастурлашни ўқитишда кейс 
технологиясидан фойдаланиш унинг мазмун-
моҳиятини билиш жуда муҳимдир. Унинг таъ-
лимда қўлланилиши эса ўқув жараёни сама-
радорлигини ошириш йўлларидан бири 
ҳисобланади.
Олий ўқув юртларининг 5130200- «Амалий 
математика ва информатика» бакалавриат таъ-
лим йўналишида ўқитиладиган «Амалий дастур-
лар мажмуаси» фанининг мазмуни амалий 
дастурлар мажмуаси (пакети) билан ишлашни 
ўрганишга бағишланган. Бунда Maple, MathCAD, 
MatLAB каби амалий дастурлар мажмуасини 
ўқитиш кўзда тутилган.
Maple
– типик интеграллашган тизим бўлиб, 
у қуйидагиларни ўз ичига олади
1
:
● кенг имкониятли дастурлаш тили (тизим 
билан интерактив мулоқот қилиш учун тил);
● дастур ва ҳужжатларни таҳрирлаш, тайёр-
лаш учун муҳаррир;
● диалог режимида ишлаш имкониятига эга 
бўлган замонавий кўп ойнали фойдаланувчи 
интерфейси;
● ечилиши келтирилган кўплаб мисоллар 
билан таъминланган кучли маълумот олиш 
тизими;
● математик ифодаларни алмаштириш 
қоидалари ва алгоритмлари ядроси;
● символли ва сонли процессорлар ;
● ташхислаш тизими;
● турли-туман 
ишларни 
бажаришга 
мўлжалланган пакетлар кутубхонаси;
● бошқа дастурлаш тиллари билан мосла-
шиш имкониятлари. 
Maple
тизими кенг имкониятли дастурлаш 
тилига эга.
Талабаларни дастурлашга ўқитишда икки 
услубдан фойдаланилади. Улардан бири, анча 
вақтлардан бери шаклланган – талабаларни 
дастур тузиш жараёнига: тилнинг асосий объ-
1
Дилмуродов Н., Каримов Қ., Эшқараева Н. Maple 
муҳитида ишлаш. - Қарши: «Насаф», 2010.-236 б. (9 бетда 
келтирилган) 
екти ва концепцияси билан танишишга тез-
ликда жалб этиш. Бу услубнинг тарафдорлари 
анчагина. Лекин фикримизча бундай ёндашув 
қуйидаги муҳим камчиликларга эга:
● дастурлашга ўргатиш доимий равишда 
дастурлаш тилининг синтаксини ўрганишни 
талаб этади. Шунинг учун, кўпгина талабалар, 
асосий алгоритмик кўникмаларга эмас, балки 
ушбу муҳим бўлмаган элементларга эътиборла-
рини кўпроқ қаратадилар;
● дастурлаш жараёнига турлича бошланғич 
кўникмаларга эга бўлган барча талабалар осон-
гина киришишларини таъминлаш учун, дастур-
лаш жараёнини соддалаштирилади. Натижада, 
дастурни таҳлил қилиш ва тестдан ўтказишга 
кам эътибор қилинади; 
● кўпгина талабалар дастурни ёзишни – 
ўрганишлари керак бўлганларнинг асосийси 
эканлигига қатъий ишонч ҳосил қиладилар, 
шунинг учун ҳам, улар предмет соҳасининг 
концептуал таҳлилига етарлича эътибор 
қаратмайдилар.
Алгоритмларга йўналтирилиб ўқитиш услу-
биёти талабалардан аниқ дастурлаш тилига 
ва дастурий кодни самарали бажарилишига 
боғлиқ бўлмаган қатор тушунчалар ва алгорит-
млар назарияси конструкциялари билан даст-
лабки танишганликларини кўзда тутади.
Дастурлаштиришни ўқитишда иккала услубни 
ривожлантириш ва бирлаштириш мумкин бўлган 
кейс-услубидан фойдаланиш истиқболдаги 
услублардан эканлиги сезилмоқда.
Maple-дастурлаш тилини ўргатишда кейс-
услубидан фойдаланиш бўйча намуна келти-
райлик («Maple9.5» мисолида):
1-кейс.
Ўқитувчи талабаларга Maple-
дастурлаш тилида қуйидаги масалани дастурини 
тузиш бўйича вазифа берди.
a, b ва c учта ҳақиқий сонлар берилган. 
Уларнинг ўрта арифметигини ҳисоблаш дастури 
тузилган. Аммо дастур матни компьютерга кири-
тилганда ҳақиқий қийматни аниқлашда дастур 
матнида хатолик борлиги Maple-дастурида 
кўрсатилди. Киритилган дастур хато эканлиги 
аниқланди.