Metamorfizm Reja: Metamorfik jinslarning tarkib bo’yicha tasnifi

Metamorfik fatsiyalar
Metamorfik jarayonlarning Yer qobig’idagi ketma-ketligini o’rganish va bir qator bosim va harorat bilan bog’liq bo’lgan satxlarni ajratish F. Bekke,
U. Grubenman, P. Eskola nomlari bilan bog’liq. Keyinchalik bu soxada Miyashiro, D. S. Korjinskiy, А.А. Marakushev kabi olimlarning tatqiqotlari katta axamiyatga ega.
Аslida „fatsiya“ atamasi adabiyotda G. Gressli tomonidan kiritilib, tub etimologik maʼnosi „siymoni“ anglatadi. Аmmo keyinchalik bu atamaning moxiyati ancha o’zgarib ketgan. Hozirgi vaktda „Metamorfik fatsiya“ tushunchasi metamorfik tog’ jinslarni hosil qilgan minerallarning maʼlum (R, T) sharoitda muvozanatni saqlab qolishini anglatali. Bir xil sharoitda, yaʼni bir xil bosim va harorat shu fatsiyaning xossasi bo’ladi. Kurinib turibdiki, fatsiya jins hosil bo’lgan sharoit (bosim va xaroratidir. Аlbatta, sharoitga qo’shimcha tarikasida jinslarning tarkibi ham katta axamiyatga ega.
P. Eskola metamorfik fatsiyalarning boshqa nomini belgilagan: sanidinit, rogovik, amfibolit, yashil slanetslar, eklogitlar. Keyinchalik bular qatoriga granulit, epidotli amfibolit, glaukofanli slanets fatsiyalari kushilgan.
I. Eskolaning fatsiyalarini F.Terner birmuncha murakkablashtirib, har bir fatsiyaning o’ziga xos bo’lgan minerallarini aloxida taʼkidlab o’tgan
D. S. Korjinskiy, А. А. Marakushev, V. S. Sobolev, N. L. Dobretsovlarning fikricha, 3 guruh metamorfik fatsiyalar ajratilishi zarur. Ular mezo-, epi-, katazonani o’z ichiga olgan holda harorat buyicha yana bir necha boskichlarga bo’linadi bu qarashlar kisman keltirilgan. А guruxi past bosimda hosil bo’lgan yoki hosil bulishi mumkin bo’lgan fatsiyalarni birlashtiradi. Bu guruhga kirgan fatsiyalarning asosiy xususiyati ularning magmatic jarayonlar bilan alokaporligi va gidrotermal, metasomatik jinslar xosil qilishidir.


Har xil bosim va temperaturadagi metamorfik fatsiyalarning o’zaro munosabati
1-seolitli; 2-prenitli; 3-glaukofan-lavsonitli; 4-yashil tosh fatsiyasi; 5-amfibolitli; 6-rogovaya obmankali rogoviklar; 7-piroksenli rogoviklar; 8-granulitli; 9-eklogitli.
Xulosa:
Yer qobig’ining tuzilishida metamorfik jinslar yetakchi o’rinni egallaydi, shuning uchun ham bu jarayon Yer qobig’ini hosil qiluvchi asosiy omillardan biri xisoblanali.
Metamorfizm cho’kindi to’planishi va magmatizm kabi bevosita ko’z oldimizda kechadigan jarayon emas. Shu sababdan metamorfik jarayonlar bilan bog’lik bo’lgan bosim va haroratni tiklash, jinslarning asl tarkibini aniklash, ularni xilma-xil formatsiya, kompleks va seriyalarga birlashtirish, o’tmishidagi geodinamik vazyatlarni qayta tiklashda nixoyatda katta axamiyatga ega. Buning yordamida tog’ jinsi tarkibi avval qanday bo’lgan qanday bosim va harorat ostida metamorfizmga uchraganini aniqlash mumkin.
Metamorfizm jarayonlarining termik maydonlari o’tmish geodinamik vaziyatlar va sharoitlarni tiklash uchun katta axamiyatga ega. Xozirgi vaktda 18-16 kbar (65—55 km) chukurlik uchun ancha yaxshi o’rganilgan.

Foydalanilgan adabiyotlar:
T.N. Dolimov, V.I. Troistkiy – “Evolutsion geologiya”
N.SH. Tulyaganova, I.A.Agzamova, B.I.Allayarov – “Geologiya va Gidrogeologiya” o’quv qo’llanma
A.N. Yurichev – “Metamorfizm” o’quv qo’llanma
https://uz.wikipedia.org/ - Metamorfik fatsiya haqida