Метаморфик тоғ жинслар

Метаморфик тоғ жинсларини таснифлаш
метаморфик жинсларни таснифлашда уларни кимёвий ва минералогик таркиби эмас, балки метаморфизм жараёнлари натижасида ҳосил бўлган минераллар уюшмаси (парагенезиси) ва жинсни кимёвий таркиби ўртасидаги муносабат ягона таснифлаш мезони бўлиши мумкин. Бундай вазият метаморфизмни минерал фацияларини ажратишни тақозо этади. Ушбу тушунча 1915 йилда П.Эскола томонидан адабиётга киритилган. Унинг фикрича метаморфизмни минерал фациялари – бу бир ҳил шароитда (Р, Т) ҳосил бўлган метаморфик жинсларни англатади. Бирҳил босим (Р), ҳарорат (Т), учувчанлар миқдори (Х) шароитида ҳосил бўлган жинслар бирҳил минералогик ва кимёвий таркибга эга.
Метаморфлашган гилли жинсларни минерал фациялари (А.А.Маракушев, бўйича, 1988). Фациялар (доира ичидаги рақамлар): 1 – гилли сланец; 2 – филлит;3 – хлорит-мусковитли сланецлар; 4 – му-сковит-биотитли сланец ва гнейс; 5 – биотитли роговиклар; 6 – андалузит-кордиеритли роговик; 7 – Рх-кордиеритли роговик; 8 – андалузит-биотитли гнейс; 9 – андалузит-кордиеритли гнейс; 10 – гранат-гиперстен-кордиеритли гнейс; 11 – силлиманит-гиперстенли гнейс; 12 – кварц-сапфирли гнейс. Штрих чизиқлар гранатни темирлилигини кўрсатади.
Контакт метаморфизм фациялари, асосан, кичик чуқурликда содир бўлади (P<200Мпа, Н=3-6 км). Бу метаморфик жараёнларини асосий омили ҳароратни ошиб бориши ва у, ўз навбатида, маълум интрузив жинсларни атроф-муҳитни қиздириши билан боғлиқдур. Бундай атроф жинсларни қиздирилиши у ердаги тоғ жинсларини қайтадан кристалланишига олиб келади ва натижада гранобласт тузулишга эга бўлган, майда донадор жинслар – роговиклар ҳосил бўладилар. Роговиклар ҳарҳил ҳароратда энг юқори ҳарорат 900-10000 ни ташкил қилиши мумкин ва гоҳо эриб ҳам кетадилар ва пировардида «бухит» номли кварц ва дала шпатларидан иборат бўлган жинслар пайдо бўлиши мумкин. Контакт метаморфизм фациялари қуйидаги жадвалда келтирилган (VI.2-жадвал).
Бевосита интрузив жинсларни атрофида, улар чўкинди ва ёки бошқа жинслар билан туташган жойда (контактда) пироксенли роговиклар пайдо бўлади.. Санидинитли фация юқори ҳароратли (~1000-12000С) асос ва ўтаасос магматик жинслар атрофида шаклланади. Амфибол ва альбит-эпидотли роговиклар контактдан бирмунча узоқроқда жойлашади ва 700-8000С да ҳосил бўлади.