Metallurgiya asoslari

Reaktsiyaning qaytar yoki qaytmas bo’lishining mezoni Gibbs energiyasi hisoblanadi. Gibbs energiyasi
-ΔG≤10kJ/mol bo’lgan qiymatda reaktsiya qaytar bo’ladi, yani muvozanat vujudga keladi;
-G≥10kJ/mol bo’lsa, reaktsiya qaytmas bo’ladi, yani muvozanat hosil bo’lmaydi.




Berilgan sharoitda 1mol moddaga to’g’ri keladigan Gibbs energiyasi (qiymati) miqdori kimyoviy potentsial deb ataladi, μ bilan belgilanadi:

Qaytar fizikaviy jarayonlar ham bo’ladi, ularda ΔG=0 bo’ladi.
Suv bug yoki


bu ham geterogen muvozanatga misol bo’lib, bunda moddaning bir fazadan ikkinchi fazaga otish jarayoni ularning kimyoviy tarkibi o’zgarishisiz roy beradi:


erish chokish


suyuqlanish kristallanish ΔG=0


buglanish kondensatlanish

Istalgan reaktsiyaning gomogen muvozanati masalalar ta’siri qonuniga boysunadi. Masalalar ta’siri qonunini 1867 yilda Guldberg va Vaagelar aniqlashgan. Bu qonunga binoan:
kimyoviy reaktsiyaning tezligi reaktsiyaga kirishuvchi modda kontsentratsiyalari ko’paytmasiga to’g’ri proportsional.


k₁ va k₂– to’g’ri va teskari reaktsiyalarning tezlik konstantalari.


k₁ va k₂larning fizik manosini bilish uchun kontsentratsiyalarni 1ga teng deb olamiz:
u ho’lda:
V₁=K₁
V₂=K₂


V₁₌V₂ da muvozanat qaror topadi.

Undan deb yozish mumkin

C_A,C_V,C_S,C_D – muvozanat kontsentratsiyalari, bunda xar bir kontsentratsiya darajasiga reaktsiyada qatnashuvchi mollar soni qoyiladi.

k₁ va k₂ ning qiymati o’zgarmas haroratda doimiy bo’lib, nisbati ham o’zgarmas bo’ladi va muvozanat konstantasi deyiladi.

K_s= (1) K_s– muvozanat konstantasi.

K_sning qiymati har bir reaktsiya uchun oziga xos qiymat. Reaktsiyaga kirishuvchi moddalarning tabiatiga bog’liq bo’lib, kontsentratsiyaga bog’liq emas.