Metallurgiya asoslari

1-Tajriba ishi
Mavzu: Eritmаlаrning vоdоrоd ko’rsаtgichisini аniqlаsh


Ishdan maqsad: Aniq konsentratsiyali eritmalar tayyorlash va ularning fizik- kimyoviy xarakteristikalarini aniqlash usullarini o’rganish.


Eritmalar va ularning xossalari
Eritma — ikki yoki undan ortiq komponent (tarkibiy qism) dan iborat bo’lgan gomogen sictemadir.
Har qanday kimyoviy toza modda boshqa moddada eriydi. Moddalarning eruvchanligi shu moddaning va erituvchining tabiatiga va temperaturasiga bog’liq.
Moddalarning eruvchanligi deb, ayni temperaturada 100 g erituvchida erigan moddaning gramm miqdoriga aytiladi
Eritmalarning asosiy miqdoriy tavsifnomasi sifatida ularning konsentratsiyalaridan foydalaniladi. Masalan, osh tuzining 10% li eritmasi, CaCl₂ ning 5% li eritmasi, H₂SO₄ ning 20% li eritmaci, NaOH ning 0,1 normal, KON ning 1 molyar eritmalari, degan tavsiflar ko’p uchraydi. Bularning hammasida bitta umumiy tushuncha — "eritma konsentratsiyasi" to’g’risida so’z boradi.
Eritmaning biror massa birligida erigan modda miqdorini ko’rsatuvchi kattalik eritmaning kon­sentratsiyasi deyiladi va C - harfi bilan belgilanadi.
Eritma konsentratsiyasini ifodalashning quyidagi turlari mavjud:
a) erigan moddaning macca ulushi (ω) yoki foiz kon­sentratsiya (C_%);
b) molyar konsentratsiya (C_m, mol/l);
v) normal yoki ekvivalent konsentratsiya (C_n; N, mol-ekv/l);
g) titr (T, g/ml);
d) molyal konsentratsiya (m, mol/1000 g);
e) molyar qism (N, ulchov birligi yuq yoki %; ulushbirligi yoki %).
Har bir konsentratsiya turini alohida qarab chiqamiz.
Foiz (protsent) konsentratsiya. Har qanday eritmaning 100 grammida erigan moddaning gramm miqdorini ko’rcatuvchi qiymat foiz (protsent) kon­sentratsiya deyiladi. Foiz konsentratsiya quyidagi for­mula yordamida hicoblanadi:

Ko’pchilik hollarda bu konsentratsiyani "massa ulu­shi" holida ifodalanadi.

Uning ma’nosi — eritma umumiy og’irligining qanchasi erigan modda hissasiga to’g’ri kelishini bildiradi.