Metafora – madaniyat ko‘rsatkichi

9-ma'ruza: Metafora — madaniyatning ko‘rsatkichi 

REJA:

1.

• Metafora haqida ma’lumot.

2.

• Metafora haqida dastlabki tushunchalar.

3.

• Metafora – madaniyat ko‘rsatkichi.

Adabiyotlar:

• Будаев Э.В. Становление когнитивной теории метафоры// Лингвокультурология. Выпуск 1. – Екетеринбург, 2010.
• Волгина Н. С. Теория текста. – М. : Логос, 2004.
• Лакофф Дж. , Джонсон М. Метафоры, которыми мы живем// Теория метафоры. – М. , Прогресс, 1990.
• Усманова Ш. Лингвокультурология (дарслик ). – Тошкент, 2019.
• Худойберганова Д. С. Лингвокультурология терминларининг кискача изохли лугати. – Тошкент: Турон замин зиё, 2015

Tayanch so‘zlar:

Metafora, obrazli – motivlashgan so‘z, tafakkur, madaniy belgi, ongning universalizatsiyalari, hosila ma’no.

Metafora

Yunoncha “metaphora” – ko‘chirish.

Hosila ma’no yuzaga kelishi, biror predmet nomini boshqa predmetga o‘xshashligini e’tiborga olib ko‘chirish metaforadir.

Metafora

Tandirning og‘zi
Qozonning qulog‘i
Yo‘lning boshi

.

GEGEL

“O’z ma’nosida qo’llangan so’z o’z-o’zidan tushunarli ifodadir, metafora esa boshqacha ifodadir”

Qator adabiyotlarda metaforaning yashirin o’xshatish ekanligi qayd qilinadi.

Aristotelning fikricha, “o’xshatish ham metaforadir, chunki ular orasida arzimagan farqlar mavjud, xolos”.

M: Sherday tashlandi – o’xshatish,

Sher tashlandi – metafora.

Metafora ikki ming yildan buyon tadqiq etib kelingan bo’lsa-da, stilistika va ritorika doirasidan tashqariga chiqarilmadi.

XX asrga kelib, kognitiv tilshunoslik shakllanishi bilan metaforaga qarash butunlay o’zgardi, ko’lami kengaydi.

Metaforalarning mazmun jihati, shuningdek, ularga biriktirilgan madaniy konnotatsiyalar kognitiv bilishning manbasiga aylanib bormoqda. Shuning uchun ham obrazli – motivlashgan so’zlar(metaforalar) madaniy belgilar ko’rsatkichiga aylanadi. Lingvokulturologiyada metaforalarning aynan shu tomoni o’rganiladi.

Kognitiv tilshunoslikning taniqli vakili J. Lakoff va faylasuf M. Jonson metaforalarni shunday izohlaydi:

“Metaforalar nafaqat kundalik hayot, nafaqat til, balki tafakkur va faoliyatimizga ham kirib boradi. Bizning kundalik tushunchaviy tizimimiz ham mohiyatiga ko’ra metaforikdir ”.

Turg’un
Individual – muallif
Metafora

Mustahkamlash uchun savollar:

• Metafora nima?
• Turg’un metaforaga ta’rif bering.
• Individual-muallif metaforalarga misol keltiring.

E’tiboringiz uchun
tashakkur!