Mening fikrimcha, agar bólsa, mamlakatimiz ta’lim tizimi gullab yashnayveradi

---

Esse.
“
Mening fikrimcha, agar ... bólsa, 
mamlakatimiz ta’lim 
tizimi gullab 
yashnayveradi”
. 
Mening fikrimcha mamlakatimiz 
ta’lim tizimini tubdan ózgartrish 
kerak bu albatta mening shahsiy 
fikrim. Birinchidan maktablar mavzusi 
va albatta oliy taʼlim 
muassasalarida ham katya ózgarishlar 
qilish kerak. Ha aytgancha 
“perevod” 
maslasida ham katta ózgarishlarni amalga oshirish kerak. Va 
albatta super kontrakt masalasini ham yoddan chiqarmaylik bu mavzularga tóliqligicha tóxtab 
ótamiz. Avval maktab haqda va undagi ózgarishlarning kerakligi haqda fikr yuritamiz. 
MAKTAB. Maktab bu bizni 7 yoshdan to 18 yoshgacha bizni óz bahrida saqlaydigan joy. Bu yerda 
birinchidan óquv fanlari yani keraksiz fanlar va ularning fan soatlari kópligi ularni kamaytrish yani 
keraksiz fanlarni olib tashlash menimcha geografiya, chizmachilik va shunga óxshash fanlarni tóliq 
bólmasada fan soatlarini kamaytrish kerak bu albatta mening shaxsiy fikrim. Maktabda bolalarni 
darsga qiziqtrish yani turli hil multipikatsiyon roliklar bilan bolalarni bilim olishga qiziqtrish bu albatta 
birinchi sinfdan tórtinchi sinfgacha 
mos keladi. Undan yuqori boʻlgan sinflar uchun 
boshqa narsa 
qoʻllash mumkin masalan
bollalar órtasidaturli musobaqalar ótkazib darsga qiziqtrish dars bu bolalar 
uchun huddi bir kerakli narsaligini bilish va ong-onhiga singdirish kerak. Dars bolalar uchun shunchaki 
45 minut honaga qamalib ótirish emas aksincha dars shunday bólish kerakki darsni bolalar ózlari 
talab qilishi kerak yani darsga bolalarni ustoz emas balki bolalar ustozni ózlati chorlash kerak bizda 
shunday odat yoki illat desak ham bolaveradi yani habarimiz bor 1 - sinfdan to 4 - sinfgacha bolalar 
maktab deganda ózgacha bir narsa sifatida qarashadi yani biror darsni sababsiz qoldirmaydi, sababsiz 
kech qolmaydi hullas maktabni sevishadi. 5 - sinfdan dan keyin boldi tamom yani darslarni 
mensimaslik, darslarni besabab qoldirishlar, maktabga bormaslik holatlari kuzatiladi bu hamma 
óquvchilar uchun taluqli emas lekin aksariyat bolalar shunday bolib qolishadi. Sababi juda oddiy bu 
bolalar kichik sinfligida katta bolalarni korishadi va ularga oxshashni beixtiyor hohlashadi va shunday 
ham boʻladi, yani 
biz faqat bolalarga emas katta yoshli maktab óquvchilariga ham etibor berishimiz 
kerak. Buz shunday qilishimiz kerakki maktab tushunchasini umuman tubdan ózgartrishimiz kerak, 
hozirgi kunda maktab bu “QAMOQ” day gap 
etibor bering bu sózimni isbotlab faktla dalillab 
beraman, 
sizlarga kichik bir savol hech bólmasa bir marta boʻlsa ham
maktabdan qochib kormagan 
odam bolmasa kerak, hech bolmasa ham 
“ oyi boshim oğriyapti, kasalman deb” maktabda ham 
qolmaganman dersiz. Bu albatta biz vatanimiz uchun qattiq muammo biz qanday bolib qay tomon 
ketyabmiz biz shunday bolib kettikki maktabga bormaslikni yolini qidiramiz u yerdan qochish fikru 
hayolimiz darslarga kirmaslik ustozlarni mensimaslik shu biz uchun manfaatli deb oylaymizmi 
aytinglarchi? Bizning fikrimizcha maktab bu shunday joyki iloji boricha u yerdan uzoqroq yurish u 
yerga bormaslikni kozlaymiz, yana bir aytaman bu bilan uzoqqa bora olmaymiz maktab tizimi qayta 
dasturlash kerak yani tubdan ózgartrish kerak, mana misol uchun dunyoning mana man degan 
davlatlarda maktab asosan hususiy yoki pulli bizda esa aksincha 
toʻgʻri agar pulli qilib qoyilsa 
Hindiston dagi holat bizda takrorlanishi mumkin yani tabaqalanish bu puli bor inson va uning olila 
vakillari oqiy oladi, faqat puli bor i
nsonlar taʼlim olishadi bu esa ózbekiston sharolitiga toʻgʻri 
kelmaydi chunki bizda harkim teng huquqli degan 
qonun ustuvor, bir tomondan bu toʻgʻri lekin 
bolalar buni tushunishmayabdi pul tolab oqishsa balkim tekin maktab qadrini bilisharmikin bu haqda 
gapirsak gap kop bu hammasi ozimning shahsiy 
yani Xurshidbek Ulug’bekovichning shahsiy 
fikri. 
OTM. OTM ning ham óqitish tizimiga ham 
juda katta oʻzgartirish kiritish lozim mening fikrimcha
juda 
kop institut va universitetlar da faqat 4 kursdan boshlab amalgot boladi bu 
notoʻgʻri chunki ham fan 
ham amalyotni birdaniga olib ketish kerak deb oʻylayman
barcha talabalar oz mutaxassisligi boʻyicha 
amalyotni organib borishi lozim, talabalar OTM ni bitirganlarida toliq óz 
sohasini mutaxassisi boʻlib 

---

bitirishi kerak hozirda 1 
–
kursda talabalar kop fanlarni masalan fizka, ona tili, matematika va hakozo 
fanlarni organishadi bu menimcha ortiqcha mening fikrimcha bu talabalar uchun ortiqcha vaqt 
sarflash demakdir shuning oʻrniga
amaliy darslar sonini kopaytrish kerak shunday qilish kerakki 
talaba 
oʻqishni tamomlagach ish salohiyatiga ega bolish kerkak 
ozi mustaqil oz sohasida ishlay olishi 
kerak
, hozir esa aksincha oʻqishni bitirgan talaba
mutaxassis emasdek goyo u yana boshqattan 
oqishga majbur boʻla
di yani ózini sohasida, biz shunday qilishimiz kerakki 1 
–
kursdan talabarga 
amaliy darslarni otib 2-3 
–
kursdan shartnoma bilan ularni asta sekin ishlarga joylash kerak. Hozirda 
glabal muammol
ardan biri ish oʻrni
hisoblanadi men aytmoqchi boʻlgan narsa shuki oqishga qabul 
kvotalarini 
kamaytrish kerak, menda savol tugʻildi bu kvota nima hisobiga 
belgilanadi? Bu talabalarni 
shunchaki 4 yil umrini chiritish dek 
fikr uygʻonishiga sabab boʻlyapti. 
Chunki bu yil maslan 22 ming 
talaba bitirsa va diplomga ega bolsa lekin 22 mingta kadrlar pensiyaga chiqayotgani yoq bu fakt 
demak bundan kelib chiqib shuncha insonni 4 yil umrini chiritishning kimga foydasi kerak shunga 
oydinlik kiritish lozim. Mana koryabmiz 
qanchadan qancha oliy maʼlumotli kadrlar chet davlatlarda 
mardikor bolib ishlab yurishibdi bunga kim aybdor deyishsa ozlari deymiz lekin tangani ikinchi 
tomoni ham bor ularga ish orni bolmasa qayda ishlaydi aytingchi? hullas gapirsak gap kop... 
PEREVOD. 
Perevod maslasida ham katat oʻzgarishlar qilmasak bolmaydi chunki chet elda yani qirgʻiz 
va qozoq 
universitetlariga imtihonsiz talaba bolib bir yildan song hech qiyinchiliksiz Oʻzbekistonga 
perevod qilib olib kelyapti u imtihonsiz talaba bolgan inson karrani bilishiga kim kafolat bera oladi? 
Hechkim bu yerda abituriyentlar palon balni toplab chiranib oqishga kirisharkan u yoqda esa 
imtihonsiz 
oʻqishga kirgan odam bemalol perevod qilib olib kelsa talabalarga boʻlgan nohaqlik juda 
katta nohaqlik bu narsa bolalarni oqishga bolgan ishtiyoqini sindirib yuboradi chunki oqib turib 
talaba bolgan bilan 
oʻynab yurib talaba bolganning katta farqi
bor, bu narsa ilimsizlikni keng 
yoyilishiga xizmat qiladi, bora bora 
hamma oqimay qoyadi bu notoʻgʻri
shuning uchun perevid 
masalasini qayta organib chiqishni maslahat bergan boʻlardim
Ózbekiston taʼlim
tizimini ozgartish 
kerka yana bilmadim bu shunchaki meni fikrim. 
SUPER KONTRAKT. Super kontrakt masalasi ham juda chalkash masala, negaki 400 500 million pul 
bilan oʻqishga kiryapti hozirgi yoshlar bu juda katta summa 
hisoblab korsak bola deyarli bal 
toplamagan degan xulosaga kelamiz. Oqimagan inson qanday qilib oz kasbining mutaxassisi bolishi 
mumkin aytingchi bilimsiz ustioz va bilimsiz doktorni tasavvur qilaylik bu juda katta muammo. Men 
bir taklif bilan chiqqan bolardim talim tizimiga Meditsina va Pedagokika tizimi uchun kvotani 
kamaytrish va eng asosiysi super kontrakt ni shu sohalrdan olib tashlash kerak sababi bu sohalarda 
bilimsiz bolish bu jamiyatni insonlarni hayotiga havf demakdir. Bilimsiz odam super kontrakt asosida 
quruvchilik institutiga qabul qilinsa u organsa bolaveradi leking bilimsiz inson doktor bolsa bu karona 
virusdan ham havfliroqdir, ustozlar ham huddi shunday bilimsiz ustoz bolalarga bilim bera oladi deb 
oylaysizmi bu shunchaki 
notoʻgʻri deb oylayman bu shunchaki meni fikrim.
HULOSA. Maktab mavzusida ham katta ozgarishlar haqida yuqorida 
aytib oʻtdim 
agar men aytgan 
ozgarishalar bolsa men albatt ishonib aytamanki talim tizimimiz albatta oldinga siljiydi, otm masalasi 
ham juda murakkab bu sohadaham ozgarishlarning chegasi 
yoʻq men qaytamga iloji boricha kerakli 
joylarini aytib otdim, perevod maslisi ham, super kontrakt masalasi ham togirlansa bu albatta 
davlatimiz va xalqimiz hayotida ancha ozgarish bolishiga kafolat beraman bu narsalar shunchaki meni 
fikrim bu narsarani ozingiz ham bir oylab koring hulosa ozingizdan. 
Abduqodirov Xurshidbek Ulug’bekovich tayyorladi.
Akademik yozuv fan oʻqituvchisi
: Mukammal Qosimova. 
Eʼtiboringiz uchun rahmat.

---