Menejmentning tadqiqot usullari

 
 
 
 
 
 
 

---

7 
I BOB. BOSHQARUVNI RIVOJLANTIRISHDA TADQIQOTNING O‘RNI 
 
1.1.
 
Tadqiqot muammo va vaziyatlarni anglash, ularning paydo bo‘lishini 
aniqlash, xususiyatlari va mazmunini ochib berish, universal hal qilish 
yo‘llari va vositalarini topishdan iborat faoliyat turi sifatida 
 
Tadqiqot 
– 
bu muammo va vaziyatlarni anglash, ularning paydo bo‘lishini 
aniqlash, xususiyatlari va mazmunini ochib berish, universal hal qilish yo‘llari va 
vositalarini topishdan iborat faoliyat turidir. Tadqiqot – istalgan faoliyatning 
zaruriy elementidir, lekin faoliyat turiga qarab u yoki bu darajada amalga 
oshiriladi. Masalan, ilmiy faoliyat, uning asosini tashkil qiladigan va tadqiqot 
ob’ektining o‘zini tutish qonuniyatlarini aniqlashga, yangi bilimlarni olishga 
mo‘ljallangan tadqiqotlarning maksimal hajmini nazarda tutadi. Avtomatizm va 
ishchanlikni talab qiluvchi texnik faoliyat esa, tadqiqotlarning minimal miqdorini 
taqozo etadi. 
Asosiy mazmuni qarorlar qabul qilishdan tarkib topgan boshqaruvni 
tadqiqotchilik faoliyatisiz tasavvur qilish qiyin. Boshqaruvning rivojlanib borishi 
davomida tadqiqotlarning o‘rni va ulushi o‘sib boradi. 
Biz ishlatayotgan har qanday tushuncha ta’rifga ega bo‘lishi kerak. Mantiqiy 
ma’lumotnoma-lug‘atda N.I.Kondakova “tadqiqot” tushunchasini quyidagicha 
ta’riflaydi: “Tadqiqot – biror-bir ob’ektni (predmet, hodisani), uning vujudga 
kelish qonuniyatlari, rivojlanishi va jamiyat manfaatlari yo‘lida qayta o‘zgartirish 
qonuniyatlarini ilmiy o‘rganish jarayonidir”. Falsafiy lug‘atda nisbatan oddiyroq 
ta’rif berilgan: “Ilmiy tadqiqot – yangi ilmiy bilimlarni ishlab chiqish jarayoni, 
bilish faoliyati turlaridan biri”.
O‘tmishda “tadqiqot” tushunchasi faqat ixtisoslashgan ilmiy faoliyat bilan 
bog‘lanar edi. Jamiyat va inson rivojlanishining zamonaviy tendensiyalari yangi 
ehtiyojlarning paydo bo‘lishini ochib bermoqda. Inson kasbiy faoliyat turlarining 

---

8 
ko‘pchiligi hozirgi kunda ilmiy yondashuvni taqozo etmoqda va tadqiqotlar oddiy 
amaliy faoliyatga singib ketmoqda. 
Tadqiqotlar zaxiralar qaerda mavjudligini, ularni rivojlantirishga nima 
xalaqit berayotganini, nimadan xavfsirash va qaysi tendensiyalarni qo‘llab-
quvvatlash zarurligini aniqlash imkonini beradi (1.1-rasm).