Menejmentga kirish

 
 
 
 
 
 
 
 
3-jadval.
 Ishchi kuchi xilma xilligining foydali tomonlari
33
33
Manbalar: Based on Ernst & Young, “The New Global Mindset: Driving Innovation Through Diversity,” EYGM 
Limited, 2010; M. P. Bell, M. L. Connerley, and F. K. Cocchiara, “The Case for Mandatory Diversity Education,” 
Academy of Management Learning & Education, 
December 2009, pp. 97–609; E. Kearney, D. Gebert, and S. C. 
Voelpel, “When and How Diversity Benefits Teams: The Importance of Team Members’ Need for Cognition,” 
Academy of Management Journal, 
June 2009, pp. 81–98; J. A. Gonzalez and A. S. DeNisi, “Cross-Level Effects of 
Demography and Diversity Climate on Organizational Attachment and Firm Effectiveness,” 
Journal of 
Organizational Behavior 
January 2009, pp. 21–40; O. C. Richard, “Racial Diversity, Business Strategy, and Firm 
Performance: A Resource-Based View,” 
Academy of Management Journal, 
April 2000, pp. 164–177; and G. 
Robinson and K. Dechant, “Building a Business Case for Diversity,” 
Academy of Management Executive, 
August 
1997, pp. 21–31.

---

178 
Agar xilma-xil ishchi kuchini yetkazib beruvchi tashkilotlar kadrlar 
qoʻnimsizligi, ishga chiqmagan kunlar va sud da’volari extimolini kamaytirishsa, 
iqtisodiy xarajat ancha-muncha boʻlishi xam mumkin. Masalan, Abercrombie & 
Fitch yuqori sinfli chakana savdo korxonasi sud jarayonida va ikki sinf 
xarakatlariga, ya’ni ozchilik va ayollarga munosabatlari boʻyicha diskriminatsiyani 
qanoatlantirishga 0 million dollar sarflagan emish. 
Pulning bu miqdori tashkilotlarning quyi qismiga jiddiy ta’sir koʻrsatishi 
mumkin. 2009-yilda aholi bandligi imkoniyatlari tengligi boʻyicha komissiya ish 
joyidagi da’volarga 93,277 diskriminatsiya hodisasi roʻy berganligi boʻyicha xabar 
tarqatdi. Umumiy da’volar soni hajmi boʻyicha ikkinchi boʻlgan ma’lumot hech 
qachon berilmagan. 
Ammo yana xam hayratlantiradigan holat da’volarning soni qanchalik 
umumiy boʻlsa, qurbonlik qilish uchun olingan, muxtoj odamlarning axvolini 
yengillatish uchun berilgan pul mablagʻi 376 million dollor koʻproq. Xilma-
xillikning mexnat zaxiralarini ishga solishda sud jarayonlari xavfini kamaytirish 
mumkin. Bundan tashqari, Korn/Ferry International firmasi xodimlarini tanlash 
boʻyicha yaqinda qilingan ma’ruzada shu narsa ta’kidlandiki, AQSHdagi N 
kompaniyasi bunga va “faqatgina xilma-xillik bilan qoniqarsiz boshqarish sababli” 
oʻz ish oʻrinlarini tashlab ketadigan xodimlarni almashtirishga har yili 64 milliard 
dollor sarflaydi.
Oʻsha ma’ruzada xilma-xillik bilan bogʻliq muammolar natijasida, oʻz ishini 
qoldirgan 34% ishchilar, agar korxonadagi menejerlar qobiliyatlarini namoyish 
etganlarida, ish joylarida qolgan boʻlishlari, ta’kidlangan. Va, nihoyat, tashkiliy 
samaradorlik qobiliyatlilik va tizim moslashuvchanligi muammolarining 
Xodimlarni boshqarish 
 
•
Xodimlar iste’dodning eng samarali jihatlaridan foydalanish 
•
Jamoaning sifatini oshirish, harakatlar muammosini yechish 
•
Turli xil kasbdagi xodimlarni jalb qilish va saqlab qolish layoqati 
Tashkilot faoliyatining samaradorligi 
 
•
kadrlarning haddan tashqari qoʻnimsizligi, ishga chiqmaslik va sud 
jarayonlari bilan bogʻliq xarajatlarni pasaytirish 
•
muammolarni yechish imkoniyatlarini kengaytirish 
•
strategik tizimlarning yaxshilangan moslanuvchanligi
•
har xil iste’molchilar uchun bozordan 
yaxshi layoqatni 
kuchaytiradigan bozorni juda xam chuqur tushunish 
Strategik
 
•
savdoning oʻsishini kuchaytirish uchun imkoniyat va bozor hissasini 
koʻpaytirish 
•
innovatsion harakatlar sababli raqobatbardosh ustunlik imkoniyatlari 
manbasi 
•
axloqiy-etik dastur sifatida koʻrib chiqiladigan “haqqoniy” narsalar. 

---

179 
yaxshilangan yechimlari xilma-xilligi sababli ishchi kuchi hisobidan oshirilishi 
mumkin. Xilma-xil ishchi kuchidan iborat tashkilot koʻnikmalar va maxorat xilma-
xilligiga ta’sir koʻrsatishi mumkin va faqat jarayonlar va bajariladigan ish tartibi 
dalili moslashish bilan birga tashkilotning ishchi kuchi xilma-xilligini talab qiladi. 
Tizim yaratuvchi tashkilotlar strategic jihatdan ishchi kuchi xilma-xilligidan 
naf koʻradi, shuningdek, unumdorlik va teng iqtidorlini qoʻlga kirituvchi kalit 
sifatida mexnat zaxiralarining xilma-xilligini boshqarish bilan tanishish mumkin. 
Ishchi kuchini bozorga yetkazib beruvchilar turli-tuman mamlakatlardan.
Tashkilotning 
xilma-xil 
ishchi kuchi bilan iste’mol extiyojlariga 
oʻzgartirishlarni juda yaxshi bashorat qilishi va oʻz munosabatini bildirishi muxim 
strategik ustunliklardan biri hisoblanadi. Xilma-xil xodimlar imkoniyatlarga xilma-
xil nuqtayi nazarni va yondashishni olib kirishadi, bu nuqtayi nazar va 
yondashishlar xilma-xil iste’molchilar uchun bozor tashkilotlari qandayligi 
haqidagi fikrni yangilashi mumkin. Lotin ameikasi aholisi qanday koʻpayganligini 
misol keltirish mumkin, shunday ekan, bu demografik gurux bilan bogʻliq 
maxsulotlar va xizmat koʻrsatish bozorida tashkiliy xarakatlar mavjud. Tashkilotlar 
Lotin Amerikasi xodimlariga tashkiliy xarakatlarni topib berishdi, masalaninkirish 
unumdor manba bo;lishini koʻrsatishdi, aks holda bozorga kirishning iloji 
boʻlmasdi. Servis kompaniyalarini, chakana savdo korxonalarini, moliya 
kompaniyalarini, shuningdek, avtomobil ishlab chiqarish sohalarini oʻzlashtirish 
zarur. Iste’molchilar bu soxalarning ayrimlarinigina savdo-sotigʻini koʻrishdi, 
bunda bozor ulushi koʻpayadi, chunki bu soha vakillari xodimlarning axborotidan 
foydalanish orqali xilma-xil iste’molchilarining talablariga diqqatni qaratishdi. 
Xilma-xil ishchi kuchi raqobat ustunligining kuchli manbasi boʻlishi mumkin, 
chunki birinchi navbatda bunday sharoitlarda innovatsiya taraqqiy etadi. 
Ernst&Young yaqindagi ma’ruzasida, xilma-xillik yuzaki sathda, moxiyatiga 
tushunib yetmasdan oʻtkazilayotganini xabar qildi. 
Yengil, yuzaki qabul qilinadigan xilma-xillik muayyan da’vat, undashga olib 
kelishi mumkin, ammo bu odamlar oʻylagandek yoki his qilgandek xilma-xillikni 
muqarrar tarzda ifodalamaydi. Xilma-xillikning chuqur sathlardagi rang-barangligi 
qadriyatlar, shaxs va ishni afzal koʻrishda bilinadi. 
Madaniy xilma-xillik moslashuvchanlik va ijodiy yondashishni ta’minlaydi, 
biz yigirma birinchi asr uchun global iqtisodiyotni yangidan yaratishimiz kerak. 
Innovatsiyalar hech qachon oson boʻlmaydi, ammo globallashgan dunyoda, bu 
yana xam murakkab vazifadir. Xilma-xil tovushlar va nuqtai nazarlarning zavqi 
rulli innovatsiyada kuchli omillar boʻlishi mumkin. Oʻz sohalarini yuritishni 
xoxlagan kompaniyalar “xumchani aralashtirish” usullarini topishlari lozim, yangi 
gʻoyalarni yaratishga sabab boʻladigan qizgʻin bahs-munozaralar oʻtkazishlari 
zarur. Tatqiqotlar shuni koʻrsatadiki, xilma-xil nuqtai nazarlar orqali buni amalga 
oshirish mumkin. “Innovatsiyalarning xilma-xil kuchlari kompaniyalarga 
maxsulotlar va xizmat koʻrsatishni yaratishga yordam beradi”. Va, nixoyat, etik 
nuqtai nazardan mexnat zaxiralarining xilma-xilligi va samarali boshqaruvning 
rang-barang tarzi bilan buni toʻgʻri bajarish kerak. Koʻpchilik jamoalardagi mavjud 
qonunlarda aytilishicha, xilma-xil odamlarni davolash adolatdan emas, bu qonunga 
xilof, koʻpchilik madaniaytlarda ham kuchli etik e’tiqodlarini namoyish etishadi, 

---

180 
xilma-xil odamlar teng imkoniyatlardan foydalanishga haqli va bunga adolatli 
munosabatda boʻlishi lozim. Kompaniyalar munosabatlar yaratish uchun 
qadrlanadigan etik imperativlar qilishadi va yaxshi natijaga erishish uchun barcha 
xodimlarga imkoniyat berishadi. Menejerlar turli xil ovozlarni olib keluvchi usul 
sifatida mexnat rezervlari xilma-xilligini koʻrib chiqishlari va ishonchli 
munosabatlar asosida sharoit yaratishlari lozim. Agar ular buni qila olishsa, 
yuqorida qayd qilganimizdek, yaxshi narsalar yuzaga kelishi mumkin.
34