|
Boshqaruv mehnatini tashkil qilishda 101 xilma xillik.
“Ta’lim xilma-xilligi va uni boshqarish” kompaniyasi direktori Brenda
Tompson MGMMiraje mexmonxonalarining biri foyesidan oʻtayotib quyidagilarni
qayd etadi: “Bu juda ajoyib, barch xilma-xil tillarni men eshitishim mumkin.
Bizning mexmonlarimiz butun jahondan kelishadi, bizning ish joyimizdagi turli-
tumanlik aks ta’sirning muhim ekanligini tushunib olishimizga majbur qiladi.
Tompson MGMda dasturlarni ishlab chiqish muxim axamiyatga ega ekanligiga
ishongan edi, bularning hammasi “Tashkilotlarda har bir dasturni qoʻllash 100 %
darajasida amalga oshirishdir.” Bunday xilma-xillikni mamlakat ichidagi koʻplab
tashkillashtirilgan ishchi oʻrinlarida boʻlganidek, dunyo miqyosida xam topish
mumkin, menejerlar bu ish oʻrinlarida, xuddi Brendoa Tompson qilayotganidek, bu
xilma-xillikni qadrlash va rivojlantirish sifatida qarashadi. Ammo boshqaruv
xilma-xilligi uchun nima zarur boʻlishini bilishda, biz oldin ish oʻrinlarida xilma-
xillik nima ekanligini bilish zarur ekanligini va uning muximligini koʻrib
chiqamiz.
Ish joyining turli-tumanligi nima? Sinfingiz (yoki ish joyingiz) atrofiga
qarang. Siz, balkim yosh/qari, erkak/ayol, baland boʻyli/kalta soch, oq sariq sochli,
koʻk koʻz/qoramtir soch, jigarrang koʻzlar, har qancha miqdordagi shoshilinch va
kiyim uslublarining har qanday rang-barangligi.
Siz sinfda gaplashadigan va boshqalarni, ya’ni oʻz diqqatini qayd qilib
qoʻyish va xayolchanlikka qaratgan odamlarni koʻrasiz. Siz hech qachon
oʻzingizning hozir turgan joyingizda shaxsiy, kichik rang-barang dunyoingizni
payqamaganmisiz? Sizning koʻpchiligingiz, extimol, avval, turli shaxslar atrofidagi
muxitda voyaga yetgandirsiz, xuddi shu vaqtda, boshqalarda, balki, bunday
yashash tarzi tajribasi boʻlmagandir. Biz ish joyimizdagi xilma-xillikka
diqqatimizni jalb qilishini xohlaymiz, shunday ekan, bu nima ekanligini koʻrib
chiqaylik. Xilma-xillikning xar xil usullaridagi ta’rifiga qarab, siz bu
tushunchaning eng yaxshi izohlangan ta’rifini bilib olasiz. Xilma-xillik oxirgi oʻn
yillikda eng ommabop biznes mavzular majmuyining biri bo;ladi. Bu liderlik va
etika sifatidagi zamonaviy biznes-tartib bilan bir qatorda turadi.
Bu ommaviyligiga qaramasdan, bu xam eng baxsli va eng tushunarsiz
mavzulardir. Uning asosi bilan fuqorolar huquqlari va ijtioiy adolat qonunlarida
“xilma-xillik” soʻzi, koʻpincha, odamlar ongida xar xil munosabatlarni va
emotsional reaksiyalarni uygʻotadi. “Xilma-xillik”, odatda, termin hisoblanib,
yollash, diskriminatsiya va tengsizlik amaliyoti haqqoniyligi bilan bogʻliq odamlar
zaxirasi departamentlari tomonidan foydalaniladi. Ammo xilma-xillik bugu ancha
katta tushunchani ifodalaydi. Keling, xilma-xillik usullarining ayrimlarini koʻrib
chiqaylik. Masalan, Qoʻshma shtatlardagi avtosugʻurta qilinadigan maxsulotlarni
yetkazib berish boʻyicha birinchi raqamli firma “xilma-xillik” terminini shunday
ta’riflagan: “Kechinmalarning jamoatchilik kuchi, mahorat, isde’dodlar, istiqbol,
ma’daniyat, har bir agent va xizmatchi firmaga keltiradigan xilma-xillik”.
Lugʻatlarda “xilma-xillik” soʻziga aloqador turli-tuman, rang-barang, tafovut, har
xilik, koʻp tarzlilik (oʻxshashlik oʻrniga) yoki nooʻxshash (oʻxshash oʻrniga)
ta’riflari berilgan. Inson zaxiralarini boshqarish boʻyicha jamiyat, inson zaxiralari
birlashmasi mutaxassislari “xilma-xillik etnik mansubligi, jinsi, yoshi, dini,
170
nogironligi, milliy kelib chiqishi va jinsiy muomaladan xabardorligi” toʻgʻrisida
gapirishadi.
Shuningdek, “xilma-xillik noyob xususiyatlar va tajribaning cheksiz
qatorlarini, jumladan, muomala usuli, boʻy-basti va ogʻirligi, ta’lim olish va
ushunish tezligi kabi jismoniy tavsiflarni xam qamrab oladi”. Yana bitta ta’rifda
shunday deyiladi, xilma-xillik jami usullarning majmuyi hisoblanadi, ularda
odamlar shunday tabaqalashtiriladiki, xima-xillikning yakuniy ta’riflaridan biri
“insoniy tafovutlarning spektrini tashkil etadigan jismoniy va madaniy farqlarning
koʻrinishlari” hisoblanadi. Xilma-xillikning bu ta’riflari boʻyicha muxim
muloxazalaridan biri shuki, ular odamlarning farqlanishi mumkin boʻlgan barcha
yoʻnalishlarni qamrab oladi. Va bu muxim sanaladi, chunki xilma-xilliksiz endi
irq, jins, yosh yoki nogironlik aniq kategariya sifatidagina koʻrib chiqilmaydi,
ammo bu tushuncha mazmuni farqlanishlar spektrining mazmunli e’tirof etilishi
darajasigacha kengaygan. Bu xilma-xillik tushunchasi yoʻllarini tavsiy borib,
tashkilotlardagi odamlarning bir-birlaridan va oʻxshashliklaridan farqlanishini bilib
oldik. Bizning tarifimiz nafaqat aniqlanishi, balki xodimlarning “xilma-xillik”
termini ta’rifi boʻyicha bildirgan fikrlarining oʻxshashligi boʻyicha xabarnoma.
1960-yillar 1970-
yillar
Diqqat-e’tibor quyidagi qonunlar va qoidalarga rioya qilinishiga
qaratilgan:
171
Do'stlaringiz bilan baham: |
