"menejment va iqtisodiyot"

Boshqarishga  tizimli-holatli  yondashuv.  Boshqarishga  tizimli  yondashuv, 
bu  eng  avvalo,  boshqarilayotgan  ob`yektni  murakkab  ijtimoiy-iqtisodiy,  dinamik 
tizim  deb  qarash,  ya`ni,  bir  necha  elementlarni hamohang, o`zaro bog’liq ishlashini 
tushunish kerak. 
Boshqarishga tizimli  yondashuv mohiyati  quyidagilardan  iborat: 

  masalani  aniq qo’yilishi  va maqsadli  boshqarishni shakllantirish; 

  qo`yilgan  masalani  yechilishi  tufayli  eng katta samaraga erishish; 

  maqsadni miqdoriy baholash, yutuqlarga  erishish uslublari  va vositalari. 
Boshqarishga  tizimli  yondashuv  har  qanday  murakkab  tizimning  elementi 
hisoblanadi.  Eng  oxirgi  tizim  supertizim  deb  qaraladi.  Masalan,  korxona  tarmoq 
deb  ataluvchi  murakkab  tizimning  bo`lagi  bo`lsa,  tarmoq  o`z  navbatida 
iqtisodiyotning  bo`lagi  bo`ladi.  Demak,  iqtisodiyotni  supertizim  desak  bo`ladi. 

---

25 
 
Boshqarishga  tizimli  yondashish  –  bu  ko`plab  o`zaro  bog’liq  muammolarning 
samarali  yechimidir.  Uning  qo`llanilishi  aniq  maqsadlarni  shakllantirishga, 
masalalar 
ko`lamini 
oldindan 
bilish, 
tizim 
doirasida 
boshqaruvchi 
va 
boshqariluvchilarni  ajratish,  boshqaruv  qarorlarini  amalga  oshirishda  mas`uliyat  va 
javobgar shaxslarni  aniqlashda  ko`maklashadi.   
Har  qanday  rahbarga  tizimli  yondashuv  zarur.  Rahbar  umumiy  holatni 
odindan  ko`ra  bilishi,  lozim  bo`lsa  kerakli  holat  va  imkoniyatlarni  hisobga  olib 
boshqaruv qarorini chiqarishi  kerak. 
Tizimli  yondashuv  rahbarga  mehnat  jamoalari  ishini  umumiy  baholashga 
ko`maklashadi,  hamda  ishni  muvofiqlashtirib  beradi.  Biroq,  hamma  vaqt  ham  u 
ijobiy  natija  beravermaydi.  Boshqaruv  funktsiyalari  ijro  etilayotganda  korxona 
turlariga,  ular  orasidagi  farqlarga  e`tibor  berish  kerak.  Masalan,  ishlab  chiqaruvchi 
korxonalar  qishloq  xo`jaligi  korxonalaridan  keskin  farq  qiladi,  garchi  har  ikkisi 
korxona  deb  yuritilsa  ham.  Bu  jiddiy  farqni  holatli  o`zgaruvchi  deyiladi.  Ular  ikki 
xil  bo`ladi:  ichki  va  tashqi.  Korxonaning  katta-kichikligi,  resurslari,  uskunalari, 
funktsional  boshqaruv  tizimi  va  orasidagi  bog’liq  ichki  holatli  o`zgaruvchilarni 
tavsiflaydi.  Korxonalar  bir-biridan  ichki  xossalari  bilan  farqlanadi.  Masalan, 
me`moriy  qurilishi  va  tuzilishi  bilan  maktab,  litsey  binolari  fabrika  va  zavod 
binolaridan  farq  qiladi.  Korxonadagi  tashqi  holat  omillariga  tashqi  holatli 
o`zgaruvchilar  deyiladi.  Bular:  raqobatchilar,  mahsulot  iste`molchilari,  xom  ashyo 
yetkazib  beruvchilar,  ijtimoiy  omillar,  davlat  boshqaruvi  va  boshqalar.  Boshqaruv 
qarorlarini  chiqarishda  ichki  va  tashqi  holatli  o`zgaruvchilarni  hisobga  olish  kerak, 
chunki ikkala  holda ular  korxona faoliyatiga  turlicha  ta`sir ko`rsatishi mumkin.