"menejment va iqtisodiyot"

Demokratik  uslub.    Demokratik  so`zi  yunoncha  “Demos”  so`zidan  kelib 
chiqqan  bo`lib,  “Xalq”  degan  ma’noni  anglatadi.  Demak,  demokratiya  xalq 
hokimligi,  demokratik  xalq  esa  odamlar  manfaatini  aks  ettiradi.  Agar  demokratik  
uslub haqida gap ketsa, unda “rahbar-bo`ysunuvchi”ning o`zaro munosabati o`zaro 
hurmat, ishonch asosida quriladi, ba esa xalq fikri  bilan  hisoblashish demakdir. 
Demokratik rahbar: 
1.  boshqarish funktsiyalarini  jamoa fikri  bilan  hisoblashib amalga  oshiradi; 
2.  ishlab  chiqarishni  boshqarishga  xodimlarni  jalb  qiladi,  ularning  bildirgan 
fikriga  quloq  soladi,  ular  bilan  maslahatlashadi,  ijobiy  tomonlarini  inobatga 
oladi; 
3.  barcha bilan barobar va samimiy  munosabatda bo`ladi, ustunligini  bildirmaydi; 
4.  buyruq berish yo`li  bilan  emas, balki  ishontirish  uslubida ish tutadi; 
5.  bo`ysunuvchilarning  shaxsiy  tashabbusini,  ijodiy  faoliyatini  rivojlantiradi  va 
jamoada o`rtoqlik va ishchan muhitni  yaratadi.   
Demokratik 
uslub 
bo’ysunuvchilar  uchun  ularning  tashabbuslarini 
rivojlantirish,  o`z  huquqlari  doirasida  o`zlarini  erkin  tutishlari  uchun  yaxshi  sharoit 
yaratadi.  
Qayd  etilgan  rahbarlik  uslublari  sof  holda  uchramaydi.  Hayotda  har  bir 
rahbarning  ish  uslubi  har  xil  bo`ladi,  lekin  yuqoridagi  uch  uslubdan  biri yaqqolroq 
sezilib  turadi.  Turli  xil  ishlab  chiqarish  vaziyatlarida  har  xil  xodimga  nisbatan 
rahbarlikning  ijobiy  tomonlaridan  foydalanish  kerak.  Rahbar  haqiqiy  ahvolga 
qarab  ish  tutishi  va  bo`ysunuvchilarning  o`ziga  xos  shaxsiy  xislatlarini  hisobga 
olib muomala  qilishi  lozim. 
Har  bir  boshqaruv  uslubining  samaradorligini  baholash  uchun  amerikalik  olim 
R. Laykert quyidagi  koeffitsiyentni  hisoblashni  taklif  qilgan: 



MKU
IU
K
lak
 
Bunda:  K  - avtokratik  – liberallik  koeffitsiyenti;
    
            

IU
- rahbarlik uslubdagi isontirish  unsurlari  yig’indisi;    
            

MKU
- rahbarlik uslubidagi majbur  qilish  unsurlari  yig’indisi. 
R.  Laykertning  fikricha,  bu  nisbat  1,9  ni  tashkil qilishi lozim. Boshqacha qilib 
aytganda  rahbarlik  uslubi  rahbar  ishontirish  unsurlarini  majbur  qilish  unsurlaridan 
taxminan  ikki  baravar  ko’proq  qo’llangandagina  uning  rahbarlik  uslubi  optimal, 
maqsadga muvofiq, samarali  bo’lgan hisoblanadi.     
Umuman  har  uchala  turdagi  rahbarlikning  boshqarish  funktsiyalarini 
bajarishdagi  va  ijtimoiy  munosabatlardagi  o`ziga  xos  xususiyatlarni  quyidagi 
chizmada umumlashtirib  ko`rsatish mumkin  (8.2.1-chizma).   

---

153 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Har  uchala  turdagi  rahbarlik  o’rtasida  mutanosiblik  mavjud  bo’lib,  aniq 
sharoitlarda  birining  salmog’i oshishi bilan  boshqasining salmog’i  kamayadi.