"menejment va iqtisodiyot"

1.1. Iqtisodiyot jamiyat hayotining asosi hamda fan va ishlab chiqarish 
faoliyatining sohasi sifatida. 
 “Iqtisodiyot”  atamasi  birinchi  marta  Aristotel  tomonidan  kiritilgan  hamda 
odamlarning  tovar  ishlab  chiqarish  va  ayirboshlashdagi  xo`jalik  faoliyatini 
anglatgan.  Tovar  ishlab  chiqarish,  ayirboshlash  va  realizatsiya  qilish  tizimi 
qanchalik  yaxshi  tashkil  qilingan  bo`lsa,  iqtisodiyot  ko`rsatkichlari  va  aholining 
turmush  tarzi,  resurslarsdan  oqilona  foydalanish,  bahoni  shakllantirish,  soliqqa 
tortish,  samarali  qo`llanuvchi  boshqaruv  tizimi  kabi  omillarni  hisobga  olgan  holda, 
shunchalik  yuqori bo`ladi. 
Iqtisodiyotning  inson  va  jamiyat  hayotidagi  o`rni  va  ahamiyatiga  o`z  vaqtida 
A.Smit  yuqori  baho  berib,  u  insonni  “homo  economicus”-  “iqtisodiy  odam”  deb 

---

6 
 
atagan.  Haqiqatdan  ham,  har  bir  odam  iqtisodiyotning  mohiyatini,  hayot ne`matlari 
nimalar  evaziga  berilishini  anglamaguncha,  mablag’larni  ishlab  topish  va  ulardan 
samarali  foydalanishni  o`rganmaguncha,  oila  miqyosi  va  undan  yuqori  darajadagi 
iqtisodiyot  uchun  ma`qul  keluvchi  sifat  va  miqdor  parametrlariga ega bo`ladi, deb 
o`ylash  noto`g’ri  bo`lar  edi.  Demak,  iqtisodiyot  parametrlari  (ham  salbiy,  ham 
ijobiy)  avvalo  insonlar  harakati  va  faoliyatining,  oqilona  xo`jalik  yuritish,  moddiy 
boyliklarni  ishlab  chiqarish,  ayirboshlash  va  taqsimlashni  samarali  olib  borish 
qobiliyati  natijasida  yuzaga  keladi. 
Iqtisodiyot  inson  hayotining  moddiy,  ma`naviy,  fiziologik  va  boshqa 
ehtiyojlari  bilan  bog’liq  bo`lgan  har  bir  jabhasini  qamrab oladi. Oila qurish, kelajak 
avlodni  tarbiyalash,  zaruriy  turmush  tarzini  ta`minlash  uchun  odamlarga  oziq-
ovqat,  kiyim-bosh,  turarjoy  va  boshqa  vositalar  kerak  bo`ladi.  Bu  predmetlar, 
qoidaga  ko`ra,  iqtisodiyotning  turli  tarmoqlaridagi  korxonalarda  ishlab  chiqariladi. 
Shu  sababli  iqtisodiyotning,  ayniqsa,  avvalgi  ma`muriy-buyruqbozlik  tizimidagi 
rejali  iqtisodiyotdan  farq  qiluvchi  bozor  iqtisodiyotining  rivojlanish  an’analari  va 
qonunlarini  bilish,  ro`y  berayotgan  ijtimoiy-iqtisodiy  jarayonlarni  tushunish  va 
istalgan  xo`jalik  muammolarini  hal  qilishda muhim  shart hisoblanadi.