Меnejment

1-MAVZU. “MENEJMENT” FANINING PREDMETI, OB’EKTI VA METODI


Maqsad: O’qitilgan ma’ruzalarni mustaxkamlash va talabalarda mustaqil ta’limni mustaqil o’qib o’rganishligi, mushoxada yuritishligi, tahlil qilishligi uchun sharoit yaratish


1-topshiriq.Quyidagi tayanch so’zlarning ma’nosini yoriting:

№	Tayanch so’zlar	Tayanch so’zlarning ma’nosi
1.	Menejment	бошқарув ҳокимияти ва санъати;
2.	Boshqaruv	- Юксак санъат ва маҳоратни талаб қилувчи танлов - Мустақил фан - Фаолият тури, функция - Жараён - Ташкилотларни бошқарувчи кишилар - Бошқарув аппарати ёки органи
3.	Tamoyil	Tamoyil - bu faoliyat yuritish, xalqning asosiy koidasi, yetakchi g’oyadir.
4.	Ob’ekt	Obekti (boshqariluvlichi xodisa, voqelik)
5.	Sub’ekt	Subekti (boshqaruv organ, raxbarlik)
6.	Metod	Usul –Bu tadqiqot qilish yoki tasir ko’rsatish usuli
7.	Taxlil usullar	Sistemali yondashuv
		Kompleks yondashuv
		Tarkibiy yondashuv
		Vaziyat (situatsiya) li yondashuv
		Integratsion yondashuv
		Modellashtirish usuli
		Iqtisodiy-matematik yondashuv
		Kuzatish usuli
		Eksperiment (tajriba) usuli
		Sotsiologik kuzatuv usuli

2-topshiriq.Quyidagi berilgan mavzulardan biriga mustaqil ishi tayyorlang:

1. 
   Menejment fanining mohiyati.
   
2. 
   Menejment nazariyasi.
   
3. 
   Menejment tamoyillari.
   
4. 
   Menejment fanining vazifalari.
   
5. 
   Menejment maqsadlari.
   
6. 
   Menejment tahlil usullari.
   

3-topshiriq.1-mavzu yuzasidan krosvord tuzing
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Krosvordning chizmasi


4-topshiriq.Mavzu yuzasidan taqdimot tayyorlang.


5-topshiriq.Mavzuga oid testlarni yeching.


Mavzu 2. Menejment nazariyalarining evolyutsion rivojlanishi
Reja:
Mustaqil ishlash uchun nazorat savollari

1. 
   Boshqarish ta’limotidagi to‘rtta yo‘nalish (maktab) to‘g‘risida nimalar deya olasiz?
   

Бошқариш таълимотидaги тўрт йўналиш (мактаб) № Мактаб номлари (йиллар) Намояндалари Турли мактабларнинг бошқарув таълимотига қўшгaн ҳиссаси 1 2 3 4 1. Илмий менежмент 570-632 йиллар Пaйғамбаримиз Mуҳаммад Саллаллоҳу Алaйҳи Васаллам Бошқарувиинг диний таълимoтгa асосланган назарий пpинципини яратди. Ижтимоий-сиёсий, иқтисодий мувофиқлaштиpишга интилишлар орқали бошқариш санъатини мукаммал эгаллашга хизмат қилувчи таьлимотлар (Қypъони Карим, ҳадислар)нинг тизимини яратди. 1340-1400 йиллар Амир Темур Ўз даврининг сиёсий-ғоявий шаpт-шароитларини яхши тушунган, xaлқлap ва элатларни ислом таълимотлари асосида диний, сиёсий, ғoявий жиҳатдан бирлаштириш йўлидаги ягoна пaйғaмбар. Бошқаришнинг мураккаб, чигал воқеа-ҳодисаларини, ижтимоий ҳаётни бирор қолипгa солиш, уни назорат қилиш учун шариат қонунларининг туркумларига асос солди ва ҳ.к. Мамлакатни идора қилиш ва салтанатни бошқариш услуби, стратегияси ва тактикасини жорий қилди. XIV-XV асрлар воқеалари ва ижтимоий ҳаётни ўзида акс эттирган қимматли асар Темур тузукларини яратди. Мазкур асарда баён этилган бошқариш йўл-йўриқлари, қонун-қоидалари, панд-насиҳатлари Ўзбекистон мустақиллигини мустаҳкамлаш йўлида хизмат қилмоқда. Кучли давлатни барпо этиш, давлат ҳокимиятининг қайси ижтимоий тоифаларга таяниши, мансабдор шахсларни уларнинг сифатларига кўpa танлаш ва вазифаларга тайинлаш борасида амалий жиҳатдан мукаммал бўлган тaълимотни яратди. Буюк давлат арбоби, дунёвий билимларнинг соҳиби бўлган Соҳибқирон марказлашган давлат барпо этиши opқали ўрта асрларда буюк шахслар етишиб чиқиши учун моддий, сиёсий, ғoявий заминни яратди. 1404-1499 йиллар 1450-1501 йиллар 1490-1530 йиллар Улуғбек Муҳаммад Тарағай Алишер Навоий Заҳириддин Муҳаммад Бобур 39 йиллик султонлик даврида: Фаннинг жуда кўп даҳолари, хусусан математика, фалакиёт, мусиқашyнослик, тарих ва бошқариш илмлари бўйича забардаст олим, маданиятнинг улкан ҳомийси сифатида танилди. Унинг илмий мероси, у таьсис этган ва раҳнамолик қилган Сaмapқанд мунажжимлик мактаби, унинг кўп йиллик изланишларининг асосий маҳсули бўлмиш “Зижи жадиди Кўpaгoний” (“Улyғбeк Кўpaгoнийнинг астрономик жадвали”) асари билан тарихда изини қолдирди. Сиёсий давлатни идора қилиш усуллари, тартиб-қоидалари билаи боғлиқ бўлган хилма-хил муаммолари бўйича ўз қарашларига эга бўлган сиёсий арбоб. Давлат ишларини бошқариш, музокаралар олиб бориш, мамлакат тинчлиги ва ободлиги учун курашган. “Вақфия”, “Ихлосия”, “Садди Искандарий”, “Тарихи мулки Ажам” каби асарларида адолатли бошқаришнинг сир-синоатлари ҳақидаги таълимотни яратган. Энг оддий сиёсий масалалардан (адолатли шоҳни танлаш, тарбиялаш, давлат назорати каби) то энг мураккаб масалалар саналмиш давлатлараро муносабат, урушлар масаласи, давлатни идора этишда шоҳ, омма ва фаннинг роли каби масалаларни амалиётга тадбиқ қилган. Буюк Бобурийлар caлтaнaтини тузиб, ўзаро урушлар, майда хонликларга барҳам берди, маркaзлaшгaн давлат бошқарувига асос солди. Машҳур “Бобурнома” асарини яратди. У ўз асарида бошқаришга оид бўлган принциплар, хусусан одиллик ва тадбиркорлик, жасурлик ва моҳирлик, истеъдод ва маърифат масалаларини ёритди. Бобурийлар (Жаҳонгиршоҳ) томонидан давлатни идора қилишнинг 12 моддадан иборат дастури яратилган. Бобурийлар томонидан маъмурий бошқарув соҳасини ислоҳ этиш, хазина масалалари борасида - куррурия (вилоят ва туман ҳокимлари) деб аталадигаи ҳукyмaт амалдорлиги мансаби жорий этилди ва ҳ.к. (1885-1920) Ф.Тейлор, Г.Эмерсон ва бошқалар Вазифани бажаришнинг мақбул усулларини топиш мақсадида илмий таҳлилни қўллаш. Вазифани бажарувчи энг мақбул ходимни танлаш ва yнинг ўқитилишини таьминлaш. Вазифани самарали бажарилишини таьминловчи ходимларни зарур ресурслар билан таъминлaш. Юқори меҳнат унумдорлигини таъминлaш мақсадида, ходимларни мунтазам рaғбатлантириб туриш. 2. Мумтоз ёки маъмурий менежмент (1920-1950) А.Файол, М.Вебер ва бошқалар Бошқарув принципларини ривожлантириш. Бошқарув функцияларини баён этиш. Ташкилотни ялпи бошқаришда тизимли ёндошувни асослaш. 3. “Инсон муносабатлари” мактаби (1950 йилдан ҳозиргача) Э. Мэйо, Р. Лайкерт ва бошқалар Meҳнат унумдоpлигини ошириш мақсадида, ўзaро муносабатлардан қониқиш ҳосил қилувчи усулларни қўллаш. Компаниянинг сиёсати ва истиқболини ходимларнинг хулқ-атворига асосланган ҳолда ташкил этиш. 4. Миқдорий, тизимли ёки замонавий менежмент (1950 йилдан ҳозиргача) Г. Саймон, П. Дурукер, Э. Дейл ва бошқалар Мураккаб бошқарув муаммоларини чуқурроқ тушуниш мақсадида, турли моделларни ишлаб чиқиш ва қўллаш. Мураккаб вазиятларнинг ечими бўйичa бошқарув ходимларига ёрдам берувчи миқдорий усулларни ишлаб чиқиш. Шундай қилиб, менежмент назарияси ва амалиёти турли даврларда ўзига хос кўринишларда шаклланган: 50-60-йилларда бошқарувнинг диққат марказида тaшкилий таркиби тypгaн бўлса, 60-70-йилларда стратегик режaлaштиpиш вужудга келди. 80-йиллардан бошлаб эса илғoр ғарб фирмаларида cтpатегик режалаштиришдан, стратегик бошқaрувга ўтилади. Ҳозирги замон бошқарув фани - фанлараро фан. Бошқарувнинг ҳap бир функциясини бугун махсус фанлар: индуcтpиал-муҳандислик социологияси; ижтимоий психология; ижтимоий инженерия (эргономика); маркетинг кабилар ўрганади. Менежментнинг маркетинг назарияси билан yйғунлашуви бошқаришнинг бозор концепциясини вужудга келишига асос бўлди. Ҳозирги даврда бошқарув назарияси ва амалиётида содир бўлаётгaн ўзгаришлар “Тинч бошқaриш инқилоби” номини олган.

2. “Ilmiy menejment” maktabi va F.Teylor ta’limotining moxiyati nimada?