Менежмент тадқИҚотларини ривожлантиришда ахборот-коммуникацион технологиялардан фойдаланиш

Менежерлик фаолиятини ривожлантириш асосида ахборот-коммуникацион технологияларнинг илғор хорижий тажрибалари

Ҳар бир давлатнинг асосий иқтисодини корхоналар ташкил этади, улар иқтисоднинг бизнес фаоллигини белгилайди, аҳоли бандлигини таъминлайди, солиқ тизими орқали мамлакат бюджетини шакллантиради. Корхона истеъмолчилар талабини қондиради, ишлаб чиқариш ресурсларидан самарали фойдаланади (асосий капитал, моддий, молиявий ва меҳнат ресурслари, информатсионние технологии менежментнинг). Муваффақиятли иқтисодий фаолият учун корхона бозордаги ҳолат стратегияси ва тактикасини ишлаб чиқади, маҳсулот рақобатбардошлилигини, иш ва хизматларни таъминлайди, имиж ва бизнес обрўсини сақлаб туради, доимий равишда ишлаб чиқариш, меҳнат ва бошқарувни такомиллаштиради; фан ва техниканинг янги ютуқларини, жумладан менежментнинг ахборот технологияларини ишлаб чиқаришда қўллайди.
Ишловчилар сони ва ишлаб чиқариш ҳажмидан келиб чиқиб корхоналар кичик, оилавий, ўрта ва йирик, савдо ва савдо бўлмаган (савдо бўлмаган корхоналар учун фойда олиш фаолиятнинг асосий мақсади ҳисобланмайди) корхоналарга бўлинади.
Қуйида корхоналарнинг ташкилий шакллари санаб ўтилган:

• 
  индивидуал корхоналар (олий маълумоти бўлмаган юридик шахс);
  
• 
  ҳамкорлик (шерикчилик ва жамоатчилик хўжалиги);
  
• 
  корпоратсия (аксионерлик жамияти, давлат корпоратсияси).
  

Корхона учун унинг жавобгарлиги, бўлимларнинг корхонага бўйсуниши ва бажариш функсияларини белгилайдиган ташкилий структураси жуда муҳим. Қуйидаги ташкилий структуралар мавжуд:

1. 
   Иерархик — меҳнат тақсимотига асосланган; қуйи бўлимларнинг юқоридагилар томонидан назорати. Энг кўп бошқарувнинг чизиқли-функсионал ташкилий структураси тарқалган. Ҳар бир бошқарув функсияси учун бўлим иерхахияси яратилган, жавобгарликнинг ягона бошланиши амалга оширилган. Ўхшаш ташкилий ишларнинг камчилиги самарадорлик мезонлари ва бўлимлар иши сифати ҳамда умумий ташкилий ишларнинг фарқи, бошқарув қарорларини кечикиб қабул қилиш, инноватсияларни ва менежмент тизими сифатини жорий этишдаги қийинчилилар ҳисобланади.
   
2. 
   Дивизион структура диверсифитсияланган фаолиятни амалга оширувчи, мураккаб технологик жараёнлардан фойдаланувчи йирик корхонларда шаклланган. Бу бошқарувни марказлашмаган тизимга ўтиш ва корхона бўлимлари – дивизионларга тезкор масалаларни ечишда мустақил бўлиш заруриятига олиб келади. Дивизионларга бошқарув қарорларини амалга ошириш учун муайян ресурслар берилади, бироқ стратеги бошқарув, илмий-тадқиқот ишланмалари, молиявий бошқарув корхона кўламида марказлашган ҳолда қолади.
   
3. 
   Матритсавий структура функсионал бзлимларнинг тўлиқ йўқлиги, бошқарув аппаратининг қисқариши, бошқарув қарорларини қабул қилишда самарали усулларни қўллаш имкониятини тақдим этади. Матритсавий структурада бажарувчилар функсионал хизмат раҳбарига ва лойиҳа раҳбарига бўйсунишлари мумкин. Матритсавий структуранинг афзаллиги лойиҳавий мақсадлар ва мижоз талабларига йўналтирилганлик, тезкор қарор қабул қилиш, персоннинг якуний натижа – лойиҳа мақсадини тасаввур қилишдан иборат.
   
4. 
   Структуравий бўлимларга мувофиқ бизнес жараёнларни асосида ташкиллаштириладиган схема; Ҳар қандай даражадаги раҳбар учун бўйсунадиганлар сони чегараланади (5тадан кўп эмас), бош бўлимлардан ташкил топувчи қўмиталар тузилади ва улар ҳар ҳафта бизнес жараёнларни ҳар босқичда уйғунлаштиради ва мувофиқлаштиради, корхона фаолиятини яхшилаш ва ривожлантириш бўйича раҳбариятга режа ва талифлар киритади. Ушбу ташкилий структура ички ва ташки омиллар ўзгаришига тезда жавоб қайтаришга имкон беради.
   
5. 
   Ишлаб чиқариш структураси – ишлаб чиқариш жараёнини ташкиллаштиришнинг кенг тарқалган шакли, меҳнатни ихтисослаштириш ва бўлиш билан боғлиқ ишлаб чиқариш бўлимларининг таркиби ва ўзаро алоқаларини белгилайди. Ишлаб чиқариш бўлимларининг таркиби ишлаб чиқариш жараёнларини амалга ошириши (технологик оператсияларни такрорламасдан) шарт, бўлиш ратсионал кўринишда жойлаштирилиши шарт. Бўлимларнинг ишлаб чиқариш кучи ўзаро мос бўлиши керак. Ишлаб чиқариш бўлимларининг ихтисослиги ва кооператсияси бўлиши мумкин, бўлимларнинг иқтисодий фаолиятида бозорнинг аҳволи ҳисобга олиниши шарт. Ишлаб чиқариш структурасининг биринчи элементи ишлаб чиқариш жараёнининг технологик оператсиялари бажарилишини таъминловчи иш ўрни ҳисобланади. Технологик жиҳатдан маҳсулотларнинг бир-икки турини тайёрлаш бўйича иш ўринлари ишлаб чиқарин ҳудудини ташкил этади. Ҳудудлар технологик (кам серияли ва ягона ишлаб чиқариш), ёпиқ (йирик серияли ва оммавий ишлаб чиқариш) бўлиши мумкин. Ишлаб чиқариш ҳудудлари маҳсулотнинг муайян турини тайёрлашга ихтисослаштирилган ёи чиқарилаётган маҳсулотнинг тайёрланиш жараёнини муайян ишлаб чиқариш босқичини бажаришга ихтисослаштирилган Цехларга бирлашади. Цехлар ишлаб чиқаришда бирлашади, улар турли географик ҳудудларда жойлашган бўлиши мумкин.