Menejment nazariyasi

Boshqarishga  tiziralashtirilgan  qarash
M enejmentga  birinchi  qiziqish  1911-yilda  kuzatilgan.  Xuddi 
o'sha  paytda  Frederik  U.  Teylor,  an'anaviy  ravishda,  menejmentni 
ilm  va  tadqiqotning  mustaqil  sohasi  deb  tan  olinishning  boshlanishi

---

deb  hisoblangan  «Ilmiy  boshqaruvning  tamoyillari»  degan  kitobini 
nashr  etdi.  Albatta,  tashkilot  maqsadlariga  unumli  ravishda  erishish 
uchun  uni  tizimlashtirilgan  holda  boshqarish  tushunchasi  darhol 
paydo  bo'lmagan.  Bu  konsepsiya  uzoq  muddat  mobaynida,  X IX   asr- 
ning  o'rtalaridan  boshlab  asrimizning  20-yillarigacha  rivojlanib  kel- 
gan.  Menejmentga  dastlabki  qiziqishning  asosiy  kuchi  Angliyada 
boshlangan  sanoat  inqilobi  bo'lgan.  Ammo,  menejmentning  o ‘zi 
tashkilotning  rivojlanishiga  va  muvaffaqiyatiga  jiddiy  hissa  qo'shadi 
degan  g'oya  ilk  bor  Amerikada  paydo  bo'ldi.
Bir  necha  omillar  zamonaviy  m enejm entning  vatani  nega 
aynan  Amerika  bo'lganini  tushunishga  yordam  beradi.  Qo'shma 
Shtatlar  X X   asr  boshlarida  inson  o'zining  kelib  chiqishi,  millati 
bilan  bog'liq  bo'lgan  qiyinchiliklarni  o'zining  omilkorligini  namoyon 
qilib  yengib  chiqishini  yaqqol  namoyon  etgan  yagona  mamlakat 
edi.  O 'z  taqdirini  yaxshilashga  intilgan  millionlab  yevropaliklar
X IX   asrda  Amerikaga  ko'chib  kelishdi,  bu  esa  mehnatsevar  in- 
sonlardan  iborat  bo'lgan  g'oyat  katta  ish  kuchi  bozorini  tashkil 
etdi.  Qo'shma  Shtatlar  paydo  bo'lganidan  boshlab  ta’lim  olishni 
xohlagan  barcha  insonlar  uchun  ta ’lim  g'oyasini  jiddiy  ravishda 
qo'llab  kelgan.  Ta’lim  biznesda  har  xil  rollarni,  shu  jum ladan, 
menejmentni  intellektuallik  bilan  bajarishga  qobiliyatli  insonlar 
sonining  o'sishiga  yordam  berdi.  Qurilishi  X IX   asr  oxirida  tugal- 
langan  transkontinental  temir  yo'llar  Amerikani  dunyodagi  eng 
yirik  yagona  bozorga  aylantirdi.  Q iziq,  o'sha  paytda  biznesda 
davlat  menejmenti  deyarli  mavjud  emas  edi.  Aralashmaslik  o ‘z 
biznesi  rivojining  boshlarida  muvaffaqiyatga  erishgan  tadbirkor- 
larga  monopolistlarga  aylanishga  imkon  berar  edi.  Bu  va  boshqa 
omillar  yirik  tarmoqlar,  yirik  korxonalaming  tashkil  topishini  tezlash- 
tirdi.  Bularning  hammasi  menejmentning  rasmiyatchilik  usullari- 
ni  talab  qilardi.
Menejmentning fan,  ilmiy tadqiqot  sohasi  sifatida  paydo  bo'lishi 
va  shakllanishi,  qisman  katta  biznes  ehtiyojlariga  javob,  qisman 
sanoat  inqilobi  davrida  yaratilgan  texnikaning  afzalliklaridan  foy- 
dalanishga  urinish,  qisman  ishni  bajarishning  eng  samarali  usul- 
larini  topish  ishtiyoqida  bo'lgan  bir  nechtagina  qiziquvchan  inson- 
larning  yutug'i  edi.

---