Menejment nazariyasi

3.4. Menejmentda vaziyat yondashuvi
M enejm ent vazifalarini bajarishda korxona va tarm oqlar 
o'rtasida vaziyat o'zgarishlari deb ataladigan farqlarga e’tibor 
berish lozim. Ular ikki xil bo'ladi: tashqi va ichki. Ichki o'zgarishlar 
aniq korxona, tarmoqni tavsiflaydi. Ichki muhitga korxona maqsad- 
lari, resurslari, kattaligi, vertikal va gorizontal mehnat taqsimoti 
va h.k. kiradi. Korxonalar o'rtasidagi ichki farqlar binolar o'rtasidagi 
farqqa o'xshaydi. Masalan, binolar arxitekturasi, materiali, kattali­
gi bilan farq qilib, bu farq natijasida ularning biri klub, boshqasi 
kishilar yashaydigan uy bo'lishi mumkin. Xuddi shunday tarzda 
korxonalarning ichki farqlari ularning vazifalarini belgilaydi. Bu

---

o'zgarishlarni m a’lum darajada nazorat qilish m um kin va ular 
boshqaruv qarorlari natijasida vujudga keladi. Rahbariyat tomonidan 
ichki o'zgarishlar borasida qabul qilinadigan qarorlar qanchalik 
samarali va unumdor faoliyat yuritishni belgilaydi.
Korxonaning kattaligi ichki farqlar korxonani boshqarishga 
qanday ta’sir etishini yorqin namoyon qiladi. Yirik aksiyadorlik 
jamiyatini boshqarish bilan kichik korxona, do'konni boshqarish 
o'rtasida katta farq mavjud. Korxona qancha katta bo'lsa, uni 
boshqarish ham shunchalik qiyin bo'ladi.
Tashqi o'zgarishlar korxonadan tashqaridagi muhit omillaridir. 
Ular qatoriga yirik raqobatchi korxonalar texnika va texnologiyani 
olish manbalari, ijtimoiy omillar, davlat boshqaruvi kiradi. Tashqi 
muhit, tashqi o'zgarishlar korxona faoliyatiga turlicha ta’sir ko'rsatadi. 
Shu sababli boshqaruv qarorlarini qabul qilishda vaziyatni hisobga 
olish zarur. Qaysi o'zgarishlar korxona muvaffaqiyatiga kuchliroq 
ta ’sir qilishini ko'rsatish yetarli emas. Turli tu m an vaziyat 
ko'rsatkichlari va menejment jarayonining barcha vazifalari o'zaro 
bog'liq hamda ularni bir-biridan ajratib ko'rib chiqish mumkin emas- 
ligi ma’lum qiyinchiliklarga olib keladi. Suvga tashlangan tosh bu- 
tun ko'l bo'ylab tarqaluvchi to'lqinlarni hosil qilgani kabi, biror 
muhim omilning o'zgarishi butun korxona faoliyatida aks etadi.
Korxona faoliyati samaradorligiga ko'plab ham ichki, ham tashqi 
omillar ta’sir etishi sababli u menejmentning eng yaxshi usuli - 
aniq vaziyatni hisobga olgan holda belgilanadi. Shu vaziyatga eng 
mos bo'lgan usul eng samarali usul bo'ladi. Shu sababli muvaffa- 
qiyatli boshqaruv integratsiya qilingan yondashuvni talab etadi.
Vaziyat yondashuvi bilan bevosita bog'liq tizimli yondashuv- 
ga turli xususiy yondashuvlar, menejment vazifalari uzviy bog'liq 
bo'lib, korxona qator o'zaro bog'liq kichik tizimdan iborat tizim 
sifatida o'rganiladi; tizim nazariyasi rahbarlarga tizimning a’lohida 
qismlari o'rtasidagi tizim va uni o'rab turgan muhit o'rtasidagi 
bog'liqlikni tushunishga imkon beradi. Vaziyat yondashuvi tizim 
nazariyasini amalda qo'llashni korxonaga ta’sir etuvchi asosiy ich­
ki va tashqi o'zgarishlarni aniqlash yo'li bilan kengaytiradi, qo'yilgan 
maqsadga erishish uchun menejmentning aniq usullarini aniq vaziyat 
bilan bog'lab amalga oshirish imkonini beradi.

---

X ulosa
M oddiy dunyo ko'p tizim lardan iborat. Tizim - bu ko'rsatkich- 
lar to'plam i bo'lib, tuzilm aviy elementlardan iborat va m enejm ent 
tizim i m uhitini shakllantiruvchi omildir.
Texnikaviy texnologik va tashkiliy tizim lar yig'indisi, m enej­
m entning tashkiliy-texnik tom onini shakllantiradi.
Ijtimoiy-iqtisodiy tizim 2 ta tagtizim lardan iborat: boshqaruv- 
chi va boshqariluvchi.
M enejm entda tizim li yondashuv qo'yilgan m enejm ent maqsad- 
larini tatbiq etishdan olingan yuqori samaraga erishish vositalari, 
uslublarining shakllanishiga olib keladi.
Tizimli yondashuv tashqi va ichki o'zgaruvchi omillarga rioya 
etishdan iborat bo'lib, m enejm entning aniq usullarini qo'llashni o'z 
ichiga oladi.