Менежмент. Маркетинг

ETIK JIXATDAN TO‘G‘RI BO‘LGAN QARORLARNI QABUL QILISH BO‘YICHA TAVSIYANOMALAR.

Agarda bir kuni ertalab uyimning ostonasida “Axborot” yangiliklar televizion dasturidan kelgan tasvirga olish guruxini uchratsam, kameraga qarab, o‘z xatti-xarakatlarimning zarurligini asoslab bera olamanmi? Bir yosh menejer etik dilemmalarga duch kelganda xuddi shu savolni o‘ziga beradi. Uning xamkasblari faqat ular uchun obro‘’li bo‘lgan boshqa shaxslarga murojaat qiladilar: qabul qilingan qaror to‘g‘risida o‘zining ota-onalariga g‘urur bilan ayta oladilarmi, ular tinchgina uxlay oladilarmi yoki o‘ziga oynaga tinchgina qaray oladilarmi? Etik jixatdan murakkab qarorlarni qabul qilayotganda menejerlar tez-tez o‘z vijdoniga murojaat qiladilar. Lekin vijdon xam axir “xato qilishga xaqqi” bor. Agar siz kelajakda menejer bo‘lishni niyat qilgan bo‘lsangiz, bir kuni etik dilemmaga duch kelishingizga tayyor turing. Bizning tavsiyanomalarimiz sizga vaziyatni aniqroq baxolashga, o‘z qadriyatlaringizni va tashkilotning qadriyatlarini solishtirishga yordam beradi. Quyida keltirilgan savollar o‘z xatti-xarakatlaringizning ijtimoiy va etik oqibatlari xususida o‘ylanib ko‘rishga majbur qiladi.

1. 
   Muammo/dilemma aslida muammomi? Agar ishonchingiz komil bo‘lmasa, buni aniqlang.
   
2. 
   Amalga oshirmoqchi bo‘lgan xatti-xarakatingiz yuridik jixatdan ruxsat etilganmi? Agar ishonchingiz komil bo‘lmasa, buni aniqlang.
   
3. 
   Amalga oshirmoqchi bo‘lgan xatti-xarakatingizga qarshilik ko‘rsatayotganlarning fikrini tushunyabsizmi? U asoslanganmi?
   
4. 
   Xatti-xarakatingizdan kim yutadi? Kim ziyon ko‘radi? Qanday darajada? Qanchalik uzoq ziyon ko‘radi?
   
5. 
   Rejalashtirayotgan xatti-xarakatlaringizni boshqa insonlarga amalga oshirishga ruxsat berardingizmi?
   
6. 
   Ushbu masala bilan tanish bo‘lgan va xolis bo‘lish imkoni bo‘lgan boshqa insonlarning fikri bilan qiziqdingizmi?
   
7. 
   Xatti-xarakatlaringizni oila a’zolaringiz, do‘stlar, kasbdoshlar yoki raxbariyat ma’qullaydimi?
   
8. 
   Garchand qaroringiz to‘g‘riligiga ishonchingiz komil bo‘lsa-da va boshqalar oldida uni ximoya qila olsangizda, - “ichki ovoz”ingizga quloq soling: shunday qilish to‘g‘rimi?
   

Bu savollar aniq bir to‘g‘ri javobni olish imkonini bermaydi. Lekin agar bu xatti-xarakat kimgadir yoki o‘zingizga zarar keltirishi mumkin, degan xulosaga kelsangiz, yoki uning etik va yuridik oqibatlarini ko‘z oldingizga keltira olmasangiz, siz bu rejalashtirayotgan qadamingiz ijtimoiy jixatdan ma’qul yoki ma’qul emasligini tushunib olasiz.

Manbalar: Anthony M. Pagano and Jo Ann Verdin, «The external environment of Business» (New YOrk: Wiley, 1998), CHapter 5; Joseph L. Badarasso, Jr. and Allen P. Webb, «Business ethiss: A Viyew from the Trenches», Salifornia Management Reviyew 37, no. 2, Winter 1995, 8-28; SHerry Baker, «Ethisal Judgment», exesutive exsellense (March 1992), 7-8