Менежмент. Маркетинг

9.2. Bozor segmentatsiyasining xususiyatlari

9.2.1. Bozorni segmentlash – bozorni o‘rganish usuli sifatida

Bozorni segmentlash, bozorni o‘rganishning asosiy usulidir.Uning yerdamida bozor (uning tarkibiy qismlari) segmentlarga bo‘linadi. Bozor segmenti-bu iste’molchilar, tovarlar, raqobatchilarning shunday ajratilgan qismiki , ular uchun umumiy xususiyatlar xosdir. Bozorni to‘g‘ri segmentlash, shu segmentning spetsifik ehtiyojlariga kat’iy rioya qilingan holda kam harajatlar bilan tovar yetkazib berishni to‘g‘ri tashkil qilishdan iboratdir. Halk iste’moli tovarlari bozorini tadqiq etishda marketingga oid adabiyetlarda ikki turdagi mezonlar qabul qilinadi.Birinchisi haridorlarning daromadi, yoshi, jinsi, turar manzilgoxi, oilaning hayot tsikli, kasbi, turmush tarzi va shunga o‘xshash umumiy belgilarni hisobga oladi. Mezonlarning ikkinchi turi segmentlashni ijtimoiy guruxlarning kadriyatlari tizimi yoki ularning marketing strategiyasining, masalan, yangi mahsulot, yangi sotish tizimi kabi vositalariga ko‘rsatadigan qiziqishlari asosida olib boradi. Amaliyetda birinchi usul ko‘prok kullaniladi, ikkinchi usulni qo‘llash kushimcha kiyinchiliklarni keltirib chiqaradi, chunki ijtimoiy sotsiologiya va psihologiya sohalarida bevosita tadqiqotlar olib borish yo‘li bilan maxsus hisob-kitob ishlarini amalga oshirish talab etiladi.

Haridorlarning munosabatini tabakalashtiradigan asosiy omil daromad hisoblanadi. Ko‘pgina mamlakatlarda daromad bo‘yicha u ch guruxga segmentlashdan keng foydalaniladi.

Birinchi gurux, eng yuqori daromadga ega bo‘lgan haridorlar, amalda ular jami haridorlarning 10 % ini tashkil etadi.Ular eng oliy navli tovarlarni harid etadilar, harid kuvvati hamda o‘z guruxi izzat nafsi bunga imkon beradi. Bunday guruxlar har bir mamlakatda bor, ularning daromad mikdori shu mamlakatning umumiy boyligiga bog‘liq bo‘ladi.

Ikkinchigurux - har bir mamlakatdagi o‘rtacha daromad egalaridir,ularning soni juda ko‘p, garchi bu gurux ichida yana o‘ziga xos tabakalanish bo‘lsa-da, umuman olganda shu mamlakatda bozorning umumiy standartini belgilaydigan, yalpi tovarlarning asosiy haridorlari shular hisoblanadi.

Uchinchi gurux - bir shaxs hisobiga eng kam daromad oladigan haridorlardan iborat. Ular aksariyat hollarda ijtimoiy ta’minotning turli ko‘rinishlaridan foydalanadilar, o‘z daromadlarining 80 % iga yaqinini asosiy ehtiyojlarni qondirishga sarflaydilar.