Менежмент. Маркетинг

Menejment etikasi nima?

“Etika” tushunchasiga aniq bir ta’rif berish anchagina murakkab. Umumiy ma’noda etika bu – insonning yoki bir gurux insonlarning xulq-atvorini boshqaruvchi va ularning xayoli xamda xarakatlarini ijobiy va salbiy baxolashni belgilab beruvchi axloqiy tamoyillar xamda qadriyatlar to‘plamidir. Bu go‘yoki qonunlarning ichki kodeksidir, u quyidagilarni belgilab beradi: o‘zini qanday tutish mumkin, qanday tutish mumkin emas; qanday qarorlarni qabul qilish mumkin, kanday qarorlarni qabul qilish mumkin emas; ezgulik va yovuzlik o‘rtasidagi chegara qaerdan o‘tadi. Etika ichki qadriyatlar bilan bog‘liq, ular esa o‘z navbatida korporativ madaniyatning bir qismi xisoblanadi va qabul qilinayotgan qarorlarga ta’sir o‘tkazadi, yana tashqi muxit doirasida ularning ijtimoiy ruxsat etilishini aniqlab beradi. Etik muammo qachon paydo bo‘ladi? Qachonki bir kishining yoki tashkilotning xatti-xarakatlari atrofdagilarga ziyon yetkazishi yoki aksincha, foyda keltirishi mumkin bo‘lganda. Quyidagi misolni ko‘rib chiqamiz. Odam embrionining “stvol” xujayralari 1998 yili kashf qilingan. Tibbiyot nuqtai nazaridan buning ortida inqilobiy yangi davolash amaliyoti, inson umrining davomiyligini va sifatini oshirishdek yangi imkoniyatlar yashirinib yotibdi. Lekin ko‘pchilik insonlar uchun bu yana etik dilemma (echimi yo‘q muammo) xamdir. Gap shunda-ki, “stvol” xujayralarining manbai bo‘lib abort natijasida ona qornidan olingan embrionlar xisoblanadi, demak, olimlar qattiq baxslar markazida qolishdi. 1987-1993 yillar mobaynida embrional xujayralar soxasidagi izlanishlarni federal byudjetdan moliyalashtirilish ta’qiq ostida edi, bu xujayralar bilan tajribalar o‘tkazishga faqat yaqindagina ruxsat etildi. NeuralStem Biopharmaseutisals kompaniyasining ijrochi direktori Richard Garr bunday izlanishlar muximligini juda yaxshi tushunadi: uning o‘g‘lining bosh miyasida shish topildi. U umid qiladi-ki, “stvol” xujayralar bilan miyaning bedavo kasalliklarida o‘ladigan neyronlarni almashtirish mumkin.

Keling, individning etik tamoyillari rolini va uning xulq-atvoriga xuquqiy me’yorlar (qonunlar) ning xamda erkin tanlovning ta’sirini solishtiramiz. 5.1-rasmdan ko‘rinib turibdi-ki, insonlarning barcha amallari uchta me’yorlar tizimi bilan belgilanadi.