|
11.2 Стратегик режалаштиришда муҳит таҳлили.
Ташқи
муҳит таҳлилини корхона тўғридан – тўғри таъсир
кўрсатолмайдиган ташқи муҳитнинг тармоқ, бозорлар, таъминотчилар ва бошқа
шу сингари субъектлари ва омилларининг ҳолати, уларнинг ривожланиб
117
боришини баҳолаш сифатида тушуниш талаб этилади. Ташқи муҳитни таҳлил
этиш орқали стратегик режани ишлаб чиқишда ташқи омиллар назорат
қилинади, ташқи хавфлар ва янги имкониятлар аниқланади.
Ташқи муҳит омилларини таҳлил этиш билан корхона ушбу муҳитнинг
ривожланиш анъаналарини ўрганиб олиш имконига эга бўлади. Бунда:
- Иқтисодий омилларни таҳлил этиш билан инфляция суръатларининг
ўзгариши, солиқ ставкалари, халқаро тулов баланси, аҳолининг иш билан
бандлилик, корхонанинг тўловга қодирлилик даражаси ва бошқалар ўрганилиб
чиқилади.
- Сиѐсий омилларни таҳлил этиш орқали давлатлар ўртасидаги савдо
таърифлари, божхона сиѐсати халқаро қонун меъѐрлари бўйича иқтисодиѐтни
бошқариш, давлатнинг монополияга қарши сиѐсати ва бошқалар бўйича
тасаввурга эга бўлиш мумкин.
- Бозор омилларини таҳлил этиш билан демографик шароитларнинг
ўзгариши, аҳолининг даромадлари даражаси ва уларнинг тақсимланиши, турли
товарларнинг ҳаѐтий цикли, рақобат даражаси, бозор ҳажми ва бошқалар
ўрганилади.
-
Технологик ташқи муҳитни таҳлил этиш ишлаб чиқариш
технологияларининг
ўзгаришини,
компьютер
технологияларининг
қўлланилишини,
маълумотли
технологиялардаги
ўзгаришларни
кўзда
тутишлари лозим бўлади.
- Рақобатчилик омилларини таҳлил этиш корхона раҳбарларини
рақобатчилар устидан доимо назорат қилишни талаб этадики, бу рақобатчилик
хавфини бартараф этиш имкониятини беради.
- Социал омиллар ўз ичига жамиятнинг ижтимоий қадриятлари, кишилар
ўртасидаги муносабатлар, уларнинг орзу-истаклари, хулқ атворларидаги
ўзгаришларни ўз ичига олади.Айниқса, иқтисодий беқарорлик даврида социал
муҳитда талайгина муаммолар юзага келадики, бу корхона учун катта хавф
туғдиради. Бу муаммоларни самарали ҳал этиш учун корхона муҳитга мувофиқ
ўзгариши, унга мослашуви талаб этилади.
- Халқаро омилларни таҳлил этиш корхоналар устидан давлат
монополиясини бекор қилиниши ва ташқи савдо алоқаларида давлат
ҳукмронлигини тугатилиши билан муҳим аҳамиятга эга бўлди. Бунда миллий
бозорни ҳимоя қилиш, мамлакат ҳудудида хорижий рақобатчилардан
ҳимояланиши, халқаро савдо ташкилотларининг фаолияти каби давлат сиѐсати
ўз ифодасини топади.
Ташқи муҳит таҳлили корхона келажакда тўқнаш келиши мумкин бўлган
хавф ва имкониятлар рўйхатини тузиш билан тугалланади.
Ички муҳит таҳлили бошқарувли тадқиқотлар ѐрдамида корхонанинг
барча бўғинлари бўйича комплекс изланишларни олиб бориш асосида ташкил
этилади. Стратегик режани ишлаб чиқишда изланишлар асосан корхонанинг
беш бўғини бўйича олиб борилади:
- Маркетинг бўлимини таҳлил этиш орқали, корхонанинг бозор улуши,
маҳсулотнинг рақобатбардошлиги, хилма-хиллиги ва ассортимент сифати,
118
бозор демографияси, мижозларга хизмат кўрсатиш, реклама, фойда ва
бошқалар ўрганилади.
- Молия бўлими бўйича – корхонанинг молиявий ҳолати таҳлил этилади,
молиявий барқарорликка эришиш имкониятлари ва уларнинг кучсиз
томонлари, четдан молиявий ресурсларни жалб этиш имкониятлари таҳлил
этилади.
- Ишлаб чиқаришда – корхона харажатлари ва уларни камайтириш
имкониятлари, технологиялар, самарали бошқарув, сифатни назорат қилиш
тизими, ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва режалаштириш фаолияти таҳлил
этилади.
- Ходимлар бўйича – келгусида тажрибали ходимлар билан корхонани
таъминланиши, мавжуд мехнат ресурсларини баҳолаш ва у асосида стратегик
мақсадларнинг бажарилиш имкониятлари таҳлил этилади.
- Корхонанинг ташкилий маданияти ва имиджи бўйича таҳлилда
жамоанинг хулқ-атвори, руҳий муҳити асосида унинг маданияти аниқланса,
оммавий сўров йўли билан унинг имиджига бахо берилади ва корхона
маданияти билан имиджни стратегик вазифаларга мувофиқ шакллантириш
зарур бўлади.
Ташқи ва ички муҳит таҳлили корхонанинг кучли ва кучсиз томонларини
аниқлаб олиш, муҳимлилик даражасига кўра уларни тақсимлаб чиқиш ва шу
асосида корхонанинг вазифавий ҳудудини белгилаб олиш имкониятини беради.
Стратегик режани ишлаб чиқиш ва уни амалга оширишда ушбу омилларга
таяниш, баъзиларини эса стратегик мақсадга мувофиқ ўзгартириш хам мумкин
бўлади. Оммавий таҳлил корхонанинг фаолият соҳасини аниқлаш имконини
беради.
Соҳа - бу корхонанинг ихтисослашганлигини, ташкилий – техник
даражасини, бошқарув тизими ва ташкилий тузилмасини характерлайдиган
комплекс бахоси ҳисобланади. Соҳа корхонанинг бизнес фаолияти бўйича
изланишлар олиб бориш орқали аниқланади. Унинг бозордаги ҳолати, ишлаб
чиқариш қувватлари ва иш кучини қўллаш интенсивлиги, техника – технология
даражаси, ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқарув ташкилий тузилмаси,
ташкилий маданияти ва бошқалар корхона соҳасидан дарак беради. Стратегик
режа корхонанинг якуний соҳасига асосланади ва раҳбариятнинг ташаббуси
билан уни ўзгартирилиши мумкинлиги кўзда тутилади.
Стратегик муқобилликни ишлаб чиқиш ва унинг таҳлили: Ишлаб чиқиш;
якунлаш; таҳлил; баҳолаш босқичларидан иборат.
Биринчи босқичда – белгиланган мақсадларга эришишга имкон берувчи
стратегиялар яратилади. Бунда, стратегияларнинг бир қанча муқобил
вариантларини қайта ишлаб чиқиш, мутахассисларни жалб этиш ва имкон
даражасида энг мақбул йўналишни қўлдан чиқармаслик лозим бўлади.
Иккинчи босқичда – танланган стратегия корхона мақсадларига мувофиқ
келиши даражасида қайта ишланади ва умумий стратегия шакллантирилади.
Учинчи босқичда – танлаб олинган умумий стратегиянинг муқобиллари
таҳлил этилади ва уларнинг асосий мақсадга эришувчанлик даражаси бўйича
119
баҳоланади. Корхонанинг ҳар бир фаолият бўғинлари бўйича хусусий
стратегиялар ишлаб чиқилади.
Стратегияларнинг мукобил вариантларини танлаб олиш жараѐни
қуйидагича тайѐргарлик ишларини олиб боришни тақозо этади:
- корхона ҳолатини ва хозирги вақтда қандай стратегиялар амалга
оширилаѐтганлигини таҳлил этиш орқали жорий стратегияни аниқлаб олиш.
- корхонанинг бозор фаолияти, ишлаб чиқарилаѐтган маҳсулотнинг
хилма- хиллиги, бахо даражаси ва бозорни кенгайтириш имкониятлари билан
боғлиқ ташқи омилларни ўрганиш.
- рақобатчилар, бозор талабининг ўзгариб бориши, турли хавф – хатарлар
билан боғлиқ ташқи омилларни ўрганиб бориш.
- корхонанинг мақсадлари, молиявий ҳолати, ресурслар захираси,
инновацион соҳасидаги янгиликлар, бошқарув тизими ва ходимларни бошқарув
сиѐсати, ишлаб чиқариш имкониятлари даражаси, маркетинг каби ички
омилларни ўрганиш.
- буюртмалар портфелини таҳлил этиш.
Do'stlaringiz bilan baham: |
