Меҳнат ҳуқуқининг предмети одамларнинг моддий

бўлгани ҳолда фуқаролик ҳуқуқий муносабатлари чоғида вужудга келадиган мулкий
жавобгарликданбирқаторўзигахосжиҳатларибиланфарққилишиқайдэтибўтилмоғи
керак.
Меҳнатҳуқуқидаходим соғлиғиёкиҳаётигазиёнетказилганлигиучунбевоситамоддий
зарардан ташқари иш берувчинингоширилган моддий жавобгарлиги назарда тутилган
бўлиб,ишберувчибирйўланафақатўлашилозимбўлади;Фуқароликҳуқуқидамулкийзарар
еткзилганидазарарниундириш умумийдаъвомуддатиичида(
учйилликдаъвомуддати)
амалгаоширилади.Меҳнатмуносабатиларидаэсаишберувчиходимтомониданетказилган
моддийзарарнифақатбирйилдавомидагинаундирибберишликниталабқилишимумкин.
Зараретказилганиданкейинмеҳнатгаоидмуносабатларнингбекорқилинганлигимеҳнат
шартномаситарафларинимоддийжавобгарликданозодқилишгасабаббўлмайди.Қонунга
биноан,меҳнатшартномасинингбиртарафиғайриҳуқуқийайблихулқ-
автори(
ҳаракатиёки
ҳаракатсизлиги)натижасидабошқатарафгаетказилганзараручунмоддийжавобгарбўлади.
Баъзаниш берувчиайбибўлмаганҳоллардаҳам моддийжавобгарбўлади.Масалан,иш
берувчи ошиқча хавф манбаи натижасида ходимнингсоғлиғига етказилган зарар учун
моддийжавобгарқилинади(
ЎзбекистонРеспубликасиМеҳнаткодексининг189-
моддаси)
.
40.Moddi
yj
avobgar
l
i
kni
ngyuzagakel
i
shshart
l
ar
i
.
Меҳнатқонунчилигидамоддийжавобгарликнингасосларивашартлариқатъибелгилаб
қўйилган. Қонунга мувофиқ,бир вақтда қуйидаги шартлар мавжуд бўлса,меҳнат
шартномаситарафларнингмоддийжавобгарлигикелибчиқишимумкин,агар:1)
Ҳақиқатда

---

ҳам зарар етказилган бўлса;2)
Зарар қонунга номувофиқ ҳаракати ёки ҳаракатсизлиги
натижасидаетказилган бўлса;3)
Ходимнингбундай ҳаракати ёки ҳаракатсизлиги билан
етказилганзарарўртасидагиузвийбоғланиш бўлса;4)
Зараретказишдаходимнингайби
бўлса.Агарбутўртташартданбирортасимавжудбўлмаса,моддийжавобгарликнибелгилаш
мумкинэмас.ЎзбекистонРеспубликаси336ОлийсудиПленумининг1990йил14декабрдаги
“
Корхона, муассаса, ташкилотга етказилган зарар учун ходимларнинг моддий
жавобгарлигинитартибгасолувчиқонунларнингРеспубликасудларитомониданқўлланиши
ҳақида”ги қарорида таъкидланишича судлар ходимларни моддий жавобгар қилиш
шартларинингмавжудлигини,шунингдек,тўланиши лозим бўлган зарарнингмиқдорини
белгилаш билан боғлиқ бўлган ҳолатларни алоҳидасинчиклабаниқлашлари лозим.Бу
шартларданбирортасинингйўқлигидаъвонирадэтишучунасосбўлади.
Меҳнатҳуқуқидаходим соғлиғиёкиҳаётигазиёнетказилганлигиучунбевоситамоддий
зарардан ташқари иш берувчинингоширилган моддий жавобгарлиги назарда тутилган
бўлиб,ишберувчибирйўланафақатўлашилозимбўлади;Фуқароликҳуқуқидамулкийзарар
еткзилганидазарарниундириш умумийдаъвомуддатиичида(
учйилликдаъвомуддати)
амалгаоширилади.Меҳнатмуносабатиларидаэсаишберувчиходимтомониданетказилган
моддийзарарнифақатбирйилдавомидагинаундирибберишликниталабқилишимумкин.
Зараретказилганиданкейинмеҳнатгаоидмуносабатларнингбекорқилинганлигимеҳнат
шартномаситарафларинимоддийжавобгарликданозодқилишгасабаббўлмайди.Қонунга
биноан,меҳнатшартномасинингбиртарафиғайриҳуқуқийайблихулқ-
автори(
ҳаракатиёки
ҳаракатсизлиги)натижасидабошқатарафгаетказилганзараручунмоддийжавобгарбўлади.
Баъзаниш берувчиайбибўлмаганҳоллардаҳам моддийжавобгарбўлади.Масалан,иш