Меҳнат иқтисодиёти


Qiymatga oid mehnat nazariyasining rivojlanishida



Download 0,55 Mb.
bet4/119
Sana28.05.2022
Hajmi0,55 Mb.
#614320
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   119
Bog'liq
Ìå íàò è òèñîäè¸òè-1

Qiymatga oid mehnat nazariyasining rivojlanishida


D. Rikardo ta’limoti
Mehnat mahsulot qiymatidagi moddiylashgan holatiga nisbatan kam bo‘lmagan darajada muhim sifatga ega bo‘lar ekan, mehnat va uning egasi bo‘lmish ishchi kuchi iste’mol qiymatiga ega bo‘ladi. SHunga ko‘ra, mehnat asosidagi iste’mol qiymati ko‘ngildagidek konsepsiyaviy negiz bo‘ladiki, hanuzgacha ishlab chiqilmagan keng ma’nodagi siyosiy iqtisod rolini bajaradigan «mehnat siyosiy iqtisodi» ayni shu negizga tayanib yaratilishi mumkin.
Mehnatga iste’mol qiymati tomonidan yondashilishi gap foydalilik to‘g‘risida borayotganligi sababli, eng yuqori foydalilik nazariyasi tomonidan, ya’ni marjinalizm tomonidan izohlanadiki, deyilishi ham mumkin. Lekin bunday nazariy yondashuv aslida shunday emas. Marjinalizm mehnat bilan mehnat asosidagi qiymat nazariyasini paradigmasidan tashqariga chiqarib qo‘ydi, yaxshi deganda u mehnatni salbiy foydaliligi bor, deb e’tirof qilishi mumkin bo‘lar edi xolos. Ayni chog‘da shuni ham e’tiborga olish kerakki, bunday salbiy mulohaza jonli mehnatga nisbatan aytilmoqda. U yoki bu ne’matda moddiylashgan mehnat masalasiga kelganda esa, uning foydaliligi inkor etilmaydigina emas, balki hatto ushbu foydalilikning eng yuqori darajasi bilan belgilanadigan narx sifatida e’tirof qilinmoqda. SHunday bo‘lgach, ana shu ikki xil "mehnat" o‘rtasidagi, ya’ni jonli va moddiylashgan mehnat o‘rtasidagi farqni albatta inobatga olish kerak. Aks holda mehnat asosidagi iste’mol qiymati nazariyasi marjinalistik foydalilik nazariyasi bilan bir bo‘lib qolishi mumkin.
D. Rikardo mehnat to‘g‘risidagi iqtisodiy nazariya yo‘nalishlaridan birining asoschisi hisoblanadi. U «Siyosiy iqtisod va soliq solish asoslari» asarida bunday deb yozgan edi: «Tovarning qiymati yoki u ayirboshlanayotgan birorta boshqa tovarning miqdori uni ishlab chiqarish uchun sarflangan mehnatga to‘lanadigan ko‘proq yoki kamroq haqqa emas, balki shu mehnatning nisbiy miqdoriga bog‘liq»2. Har qanday nazariyaning asosida bir butun nazariy konstruksiya bunyod etiladigan boshlang‘ich qoidalar bo‘ladi. Agar boshlang‘ich qoidalar benuqson
bo‘lsa, nazariya ham hayotiy bo‘lib chiqadi yoki aksincha bo‘lishi mumkin.
Mehnat to‘g‘risidagi nazariya quyidagi ikki asosga tayangan:
Mavhum inson mehnati tovarlar qiymatining yagona manbai hisoblanadi.
Ishchi kuchi insonning o‘z qiymatidan ko‘proq qiymat yaratadigan mehnat qobiliyati bo‘lib, klassik iqtisodchi olimlar A. Smit, D. Rikardolar tomonidan ishlab chiqilgan qiymatga oid mehnat nazariyasi va tovarlar qiymatining negizida mehnat yotadi, degan qoidaga tayangan.
Bu o‘rinda shuni aytib o‘tish kerakki, fransiyalik iqtisodchi Jan Batist Sey





2Антология экономической классики. Т.1, 402-б.
ishlab chiqarish omillari nazariyasini 1803 yilda yaratgan bo‘lib, bu nazariyaga ko‘ra qiymat mehnat, er va kapital kabi omillarning amal qilishi bilan belgilanadi.

Download 0,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish