|
NAZARIY ASOSLAR: ESTETIK TARBIYADAGI TAMOYILLAR
Balalar bog'chasida estetik tárbiyanı shólkemlestiriw bir neshe principlerdi esapqa alǵan halda ámelge asıriladı :
MAQSADLAR vA MAQSADLAR
Maqset átirap -ortalıqqa salıstırǵanda etarli dárejede estetik munasábetti qáliplestiriw bolıp tabıladı, kishkene adamǵa gózzallıqtı kóriwge, túsiniwge uyretiń. Tálim aqıl, oyda sawlelendiriwdi qáliplestiredi, yadtı, sezimlerdi, qızıǵıwshılıqtı, beyimlikti, qábiletti rawajlantıradı. Kúndelik turmısqa aktiv unamlı munasábetti qáliplestiriwge járdem beredi.
shıraylı, shıraylı, oqlangan, uyqas qádiriyatlar tuwrısında ideyanı qáliplestiriw;
kórkem óner, kúndelik turmısda gózzallıq haqqındaǵı qıyallardı qáliplestiriw;
sezimiy munasábetlerge, muńlaslıq qábiletlerine, " did" sezimine tásir qılıw ;
dóretiwshilik, kórkem tayarlıq ushın tiykar jaratadı.
Tálim nátiyjesi:
jaqsı, shıraylı, tuwrı haqqında ulıwma túsinik;
forma, mazmunni aqıl etiw;
seriklik, muńlaslıq ;
sezim-sezimler, tásirler, oyda sawlelendiriwdiń jaqtılıǵı.
GO'ZALLIKKA BO'LGAN MUNOSABATNI OSHIRISH. QACHON BOSHLASH KERAK?
Erte jastan baslap, kishi balalardı qızıqlı jaqtı oyınshıqlar hám zatlar ózine tartadı. Olar quwanısh sezimin oyatadı, anıq zawıq baǵıshlaydı. " Shıraylı" túsinigi qáliplese baslaydı. Oynaw, erteklerdi tıńlaw, haywanlardıń súwretlerin tamasha qılıw, balalar júdá kóp unamlı sezim-sezimlerdi qabıllasadı. Bul sezim-sezimler " gózzal" ni túsiniwge juwapker bolǵan jáne de quramalı pazıyletlerdi qáliplestiriw ushın tıykar bolıp tabıladı. Gózzallıqtı ongsiz túrde ańǵarıw az-azdan sanalı túrde uyqas ta'mga, dóretiwshilik qábiletlerdi rawajlandırıwǵa ótedi. Rawajlanıwdıń házirgi waqtı daǵı úlkenlerdiń wazıypası balaǵa járdem beriw, onı tuwrı jóneliske jóneltiriw bolıp tabıladı.
Hár qanday tálim procesi - bul shaxstıń zárúr qásiyetlerin rawajlandırıw ushın sharayat jaratılıwma qaratılǵan bir neshe kisiniń (tárbiyashi-bala ) birgeliktegi iskerligi, sol sebepli oqıtıwshınıń ózligi tiykarǵı roldan birin oynaydı.
Hár qanday mektepge shekem tárbiya shólkeminde shaxstıń barlıq zárúrli qásiyetlerin rawajlandırıw múmkinshiligi bar. Shańaraq járdeminde tuwrı dúzilgen tárbiya sxeması balanı jámiettiiń estetik tárepten rawajlanǵan puqarası retinde qáliplestiriwdi kepillikleydi.
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA DIDNI TARBIYALASH
Maza sezimi - bul kórkem ónerdiń haqıyqıy gózzallıǵı menen " ushırasıw" den ruwxıy zawıq alıwda kórinetuǵın bolatuǵın quramalı adamlıq ózgesheligi. Bul kórkem óner dóretpelerin túsiniw, zawıq alıw, tábiyaat gózzallıǵın, kúndelik turmıstıń ayriqsha qásiyetlerin, kiyim-kesheklarni ańǵarıw.
Zehni qáliplestiriwde, shańaraqtıń turaqlı járdemi menen tálim hám tárbiya sheshiwshi rol oynaydı. Ádebiyat, muzıka materiallıq qádiriyatları menen tanısıw balalıq dáwirinde ámeldegi bolǵan shıǵarmalardı úyreniw, olardıń gózzallıǵın kóriw yamasa kóriwdi úyreniwge járdem beredi. Balalar dóretpelerdi teńiy baslaydılar, ardaqlı ertekleri, muzıkalıq dóretpeleri payda boladı, olar bul dáwir ushın olar ushın estetik idealǵa aylanadı. Úlkenler járdeminde olar sózler hám muzıkanıń gózzallıǵı hám baylıǵın kóriwedi. Bul kúndelik turmıstıń qáliplesiwine jáne de tásir kórsetetuǵın kórkem didning tiykarı bolıp tabıladı.
Maza sezimi átirap daǵı álemdiń gózzallıǵın sezim qılıw, onı qorǵaw hám saqlaw qábiletin belgileydi. Bala gúlzar daǵı gúl gúl túbekke qaraǵanda gózzallaw ekenligin túsiniwi kerek; páklik párawanlıq hám gózzallıqtıń kepilligi, basqa kóplegen baslanıwiy qaǵıydalar.
TA'LIM vOSITALARI
qurallar - oqıtıwshılar tárepinen arnawlı paydalaniletuǵın ob'ektler, átirap -ortalıq hádiyseleri, bul jámiyet ushın zárúrli bolǵan ózlik qásiyetlerin qáliplestiriwge tásir etiwi múmkin.
" Shıraylı" sezimin jaratıw ushın tiykarǵı qurallar :
kórkem óner dóretpeleri;
materiallıq ilajlar ;
mektepge shekem jas daǵı balalardıń hár qıylı shólkemlestirilgen iskerligi (kórkem, miynet), ǵárezsiz iskerligi;
átirap -ortalıq, tábiyaat ;
kúndelik turmıs estetikasi.
KUNDALIK HAYOT ESTETIKASI TARBIYANING BIRINCHI vOSITASIDIR
Mektepge shekem tárbiya shólkemindegi tazalıq, tártip tekǵana sanitariya -gigiyena normaların saqlaw menen baylanıslı. Bul tárbiyanıń zárúrli bólegi bolıp tabıladı, balanıń ózi átirapındaǵı álem gózzallıǵın jasligidanoq anglay baslawına járdem beredi. Átirapında kórgen hámme gózzal zatlardı saqlap qalıw qálewi bar. Usınıń sebepinen, shólkemdiń barlıq binalardı stilistik tárepten izbe-iz túrde proektlestiriw jaqsılaw bolıp tabıladı. Hár qanday balalar bog'chasi hám basqa ımaratlardıń gruppalarında basqa balalardıń súwretleri, qol kórkem ónerleri, xalıq ámeliy kórkem óneri dóretpeleri bolıwı kerek.
Ímaratlardı bezewde tómendegi principlerdi esta saqlaw usınıs etiledi:
jaǵdaynı ámeliy tiykarlash;
Páklikke ámel qılıw ;
Reń-baranglik;
Balanıń ózi yoqtirgan elementti demde tabıwı ushın zárúr bolǵan dizayndagi kontrast ;
Barlıq elementlerdi bir ansambl retinde birlestiriw.
BADIIY ASARLAR TA'LIMNING ENG MUHIM vOSITASIDIR
Kórkem óner mektepge shekem jas daǵı balalardı etikalıq hám estetik tárbiyalawdıń uzınnan uzaq quralı bolıp tabıladı. Bul bizni gózzallıqtı qádirlewge, mehriban hám ıqtıyatlı bolıwǵa uyretedi. Jáhán hám milliy kórkem óner eń jaqsı ǵáziyneleri menen baylanıstıń nátiyjesi - bul balanıń ruwxıy bayıwı. Kórkem ónerdiń kóplegen túrleri qashannan berli balalar ushın ámeldegi: ádebiyat, súwretshishilik, arxitektorshılıq, músinshilik, kino hám teatr. Olardı tálim processinde qóllaw júdá zárúrli bolıp tabıladı.
Shıǵarmalar sabaqlardı, ǵárezsiz shınıǵıwlardı ótkeriwde de, mektepge shekem tálim shólkeminde ımaratlardı bezewde de qollanılıwı múmkin. Túrli balalar ushın olardıń jasına sáykes keletuǵın dóretpeler saylanadı. Ertekler degi súwretler, natyurmortlar hám landshaftlar, músinshiliktiń kishi dóretpeleri (aǵash, gipsdan jasalǵan háykelsheler), dekorativ kórkem ónerdiń hár qıylı túrleri sáykes keledi. Barlıq ilajlar mudamı muzıka menen birge boladı.
ESTETIK TARBIYADA TABIAT
Tábiyaat erte jasda gózzallıqtı ańǵarıw mádeniyatın qáliplestiriwdiń eń qolay quralı bolıp tabıladı. Bul sizge átirap daǵı álemdiń muwapıqlıǵın, gózzallıǵın, reńleriniń baylıǵın kóriwge úyretiwge múmkinshilik beredi. Tábiyaat arqalı bala kórgen zatları haqqındaǵı tásirleniwlerin súwretler, awızsha gúrrińler formasında tákirarlawdı úyrenedi. Ekskursiyalar, qıdırıspalar óz tásirleniwlerin uzaq waqıt qaldırishi múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
