Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 3)

Asosiy qism 
O‘sib kelayotgan avlodning ovqatlanishiga juda katta ahamiyat berish kerak. 
Bolalarning ovqatlanishida mehnatning xu-susiyati va jadalliginigina emas, balki 
o‘smirlik davrining anato-mik, fiziologik xususiyatlari va o‘sish jarayonlarini ham 
hisob-ga olish kerak. 
Bolalarning ovqati ularning energiya sarfini qoplashdan tashqari organizmning 
rivojlanishini ta’minlaydigan umumiy kaloriyasi miqdoridan 10% ortiq bo‘lshi kerak. 
Ovqatning bekam-u ko‘stligi bolalar organizmining turli, ayniqsa yuqumli 
kasalliklarga chidamliligini, jismoniy quwati va mehnat qobiliyatini oshirishi yoki 
aksincha, sifatsiz va noto‘g‘ri ovqatlanishi yosh bolalarning eshitish va nutq qo-
biliyatining rivojlanishdan kechikishiga sabab bo‘lshi mumkin. 

---

216 
Ovqatning hazm bo‘lshi uning tarkibidagi oqsil, yog‘ va uglevodlar nisbatiga 
bog‘liq. Ular miqdori bolalik va o‘smirlik davrida tegishlicha 1:1:4 yoki 1:1:4,5 
nisbatda bo`lgani ma’qul. Bir kunlik ovqat ratsionida oqsil 13%, yoglar 33%, uglevod-
lar 52—55% ni tashkil etishi lozim. 
Bolalar va o‘smirlar kuniga 4 marta, ish qobiliyatiga ega bo`lgan kattalar 3 
marta ovqatlanishlari kerak. 
Nonushtada go‘sht, sut, non, sariyog‘, pishloq kabilarni iste’mol qilgan ma’qul. 
Bu mahsulotlar bolalar va o‘smirlar bir kunlik ovqat ratsionining 25 foizini (yozda 450 
kkalni, qishda 550 kkalni) tashkil etishi lozim. 
Tushlik to‘yimli hamda uch xil: suyuq ovqat (bunday ovqat bolalar ishtahasini 
ochib, ovqat hazmini yaxshilaydi), quyuq ovqat (go‘sht, sabzavot, qaylalar), salatlar 
(yozda yaxshisi hoi meva, qishda meva sharbatlari)dan iborat bo‘lshi kerak. Tushlik 
ovqat bir kunlik ovqatning 35—40% ini (qishda 700—750 kkal, yozda 850 kkal) 
tashkil etishi lozim. Kech tushlikka (tolma choyi) oson hazm boiadigan taomlar — 
pecheniylar, konfet, sut yoki kefir, kisel va boshqalar tavsiya etiladi. Bular sutkalik 
ratsionning 10—15 % ini, kechki ovqat esa kundalik ratsion-ning 20—25 % ini tashkil 
etishi kerak. Masalliqlarga qarab, haftalik ovqat xili tanlanadi, lekin hafta oxiriga borib 
masalliqlarning xilini to‘g‘rilab olish kerak. Shu-ning uchun ham menyu 7—10 kunga 
tuziladi. Tibbiyot xodimlari ovqatning hajmi va qiymati bolalarning yoshiga to‘g‘ri 
kelishini kuzatib borishlari lozim. Yozda oshko‘katlar, sabzavotlar, har xil mevalar, 
juda issiq kunlarda qatiqli taomlar ko‘proq iste’mol qilish lozim. Shunda organizm 
vitaminlar va mineral tuzlar bilan ta’minlanib turadi. 
Kattalar bir kunda uch mahal ovqatlanishlari shart. Bir kunlik ovqat ratsioni 
taqsimoti quyidagicha: nonushtada 25— 30%, tushlikda 45-50% va kechki ovqatda 20-
25%. Keksalar 4—5 mahal ovqatlanishlari, shundan ikkitasi issiq ovqat bo‘lishi lozim. 
To‘g‘ri ovqatlanish — miqdor va sifat jihatidan to‘la qimmatli, bir me’yordagi 
tartibga asoslanib, sog‘lom odamlarning jinsini, yoshini, mehnat turini va boshqa 
omillarni hisobga olgan holda odam orga-nizmining hayot faoliyatini, qobiliyatini, 
tashqi muhitning salbiy omillariga nisbatan chidamini va yuksak himoya qobiliyatini 
ta’minlaydi. 

---

217