Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

 
Mamlakatimiz hududlari kesimida ishsizlik darajasi
137
 (
f
oiz hisobida) 
Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi ma`lumotlariga muvofiq 
(2021 dastlabki ma'lumotlar) 
Hududlar 
2018 
2021 
O'zbekiston Respublikasi 
9,3 
9,6 
Qoraqalpog'iston Respublikasi 
9,5 
10,1 
Andijon 
9,6 
9,9 
Buxoro 
9,0 
9,8 
Jizzax 
9,4 
10,1 
Qashqadaryo 
9,7 
10,2 
Navoiy
8,7 
8,8 
Namangan 
9,5 
9,7 
Samarqand 
9,7 
9,9 
Surxondaryo 
9,5 
10,2 
Sirdaryo 
9,6 
10,2 
Toshkent 
9,0 
9,4 
Farg'ona 
9,7 
10,0 
Xorazm 
9,5 
9,9 
Toshkent sh. 
7,9 
7,0 
Ushbu jadval ma’lumotlariga asoslangan holda mamlakatimizda so’nngi uch 
yilda ishsizlik darajasini tahlil qilib chiqamiz. O’zbekiston Respublikasida umumiy 
ishsizlik hajmi 2018-yilda 9,3 foizni tashkil qilgan. 2021-yilga kelib esa bu ko’rsatkich 
0.3 foizga oshgan ya’ni 9.6 foizga yetgan.Bu ko’rsatkichlarni viloyatlar kesimida tahlil 
qiladigan bo’lsak, 2018-yilda Qashqadaryo, Samarqand, Farg’ona viloyatlarida 
ishsizlik darajasi 9,7 foizni tashkil etgan va bu ko’rsatkichni boshqa viloyatlar bilan 
taqqoslaydigan bo’lsak, eng yuqori ko’rsatkich hisoblanadi. 2021-yilda esa bu 
ko’rsatkich 2018-yilga nisbatan Qashqadaryo viloyatida 0.5 foizga, Samarqand 
viloyatida 0.2 foizga Farg’ona viloyatida esa 0.3 foizga oshgan. So’nggi uch yil ichida 
eng kam ishsizlik darajasi Toshkent shahrida kuzatilgan ya’ni, 2018-yilda 7.9 foizni 
tashkil qilgan va 2021-yilga kelib esa 0.9 foizga kamaygan va 7.0 foizni tashkil etgan. 
Yuqoridagi jadvalga qaraydigan bo’lsak ishsizlik yildan yilga ko’payib borayotgani 
137
 
https://www.stat.uz
 ma’lumotlari asosida muallifning ishlanmasi 

---

525 
bu ishsizlik jiddiy muammoligini va uni bartaraf etish yo’llarini topish kerakligini 
taqozo etadi. 
Ishsizlik bu ijtimoiy-iqtisodiy muammodir va u turli xil sabablarga ko’ra kelib 
chiqadi. Ishsizlikning muammoli tarafini ko’radigan bo’lsak, birinchidan ishsizlik 
kuchaysa bu iqtisodiy o’sishga ham salbiy tasir ko’rsatadi. Ikkinchidan Aholi turmush 
darajasi yomonlashadi. Uchunchidan jinoyatchiliklar ko’payadi va har xil salbiy 
ijtimoiy salbiy oqibatlarga olib keladi. 
Ishsizlikni keltirib chiqaradigan bir qancha sabablarni ko’rib chiqadigan bo’lsak 
ular quyidagilar: 
1.Yangi texnika-texnalogiyalarning yaratilishi. Bunday yangilik mehnat 
unumdorligini oshiradi albatta, lekin ish o’rinlarining qisqarishiga ham olib kelmoqda. 
2.Kishilarning malakasi, tajribasi, yo’qligi va bilimli emasligi ham ishsizlikni 
keltitib chiqaradi. 
3.Ish haqqining kamligi ya’niy mehnatiga to’lanayotgan haq ishchining oylik 
xarajatlariga yetmasligi. 
4.Bevosita boshqa mamlakatlarda bo’layotgan urushlar, iqtisodiy muammolar, 
nizolar ham ishsizlikni keltirib chiqaradigan sabablardan biri hisoblanadi. Masalan 
mamlakatimiz aholisining bir qismi chet mamlakatlarda rasmioy va norasmiy tarizda 
ishlamoqdalar, agar boshqa mamlakatda aytganimizdek iqtisodiy inqirozlar yoki 
nizolar bo’ladigan bo’lsa o’z navbatida ishchi kuchiga bo’lgan talab kamayadi va 
fuqorolarimiz mamlakatga qaytib kelishga majbur bo’ladilar. Bu esa ishsizlik darajasi 
yanada oshib ketishiga olib keladi. Bundan tashqari mamlakatimizda bo’sh ish o’rinlari 
cheklangan albatta. 
Mamlakatimizda hozirgi kunda ishsizlikning oldini olish ish bilan bandlikni 
ko’paytirish maqsadida turli xil qonunlar qabul qilinmoqda. Jumladan, O’zbekiston 
Respublikasi “Aholi bandligi to’g’risida”gi qonunning 6-moddasida, aholi bandligi 
sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat:
ish o‘rinlari tashkil etilishini rag‘batlantirish va aholi bandligiga ko‘maklashish, 
shu jumladan ish o‘rinlarini tashkil etishga doir davlat buyurtmasini hamda ish 
qidirayotgan shaxslarni va ishsiz shaxslarni kasbga tayyorlashga, qayta tayyorlashga 
hamda ularning malakasini oshirishga doir davlat buyurtmasini shakllantirish orqali 
ko‘maklashish; 
ishsiz shaxslarni moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash va ijtimoiy himoya qilish, 
ishsizlikni kamaytirish choralarini ko‘rish, aholining ijtimoiy ehtiyojmand toifalarini 
ishga joylashtirishga ko‘maklashish; 
yoshlarni, ayniqsa qishloq joylardagi yoshlarni, umumiy o‘rta va o‘rta maxsus 
ta’lim tashkilotlari, kasb-hunar maktablari, kasb-hunar kollejlari, texnikumlar, oliy 
ta’lim muassasalari bitiruvchilarini ishga joylashtirishni ta’minlash bo‘yicha choralarni 
amalga oshirish; 
aholi bandligi sohasida zamonaviy kasbiy standartlarni joriy etish, mehnatni 
normalashtirish hamda mehnatga haq to‘lash mexanizmlarini takomillashtirish; 

---

526 
Aholi bandligi sohasida ayollar va erkaklar uchun teng huquqlar haamda 
imkoniyatlarni ta’minlash;
Ishga joylashtirish jarayonlariga ilg’or axborot texnalogiyalarini joriy etish, 
aholining ishga joylashishiga ko’makllashish bo’yicha xizmatlar bozorida zamonaviy 
infratuzilmani va raqobat muhitini yaratishligi kp’rsatib o’tilgan.
138
Agarda bu qonunlarning bajarilishi kuchli nazorat qilib borilsa mamlakatimizda 
ishsizlik kamayadi, aholi ko’proq daromadga ega bo’ladi va turmush darajasi 
yaxshilanadi albatta. 
Bundan tashqari ishsizlikning oldini olish uchun bir qancha takliflarni beradigan 
bo’lsak: 
1.Chet el mamlakatlari bilan hamkorlik qilib mamlakatimizda ishlab chiqarishni 
chiqarishni ko’paytirib yangi ish o’rinlarini yaratish. 
2.Ish haqqini ko’paytirish. 
3.Mamlakatimizda milliy valyutaning qadirsizlanishiga yo’l qo’ymay barcha 
mahsulotlarimizning oldi sottisini milliy valyutada amalga oshirish. 
4.Ta'lim sifatini nazorat qilish va uning sifatini oshirish. 
5.Tadbirkorlikka, o'zini o'zi taminlashga yordam berish, kerak bo'lsa no'l foizda 
tadbirkorlik qilish yoshlarga kreditlar berish. 
Ishsizlikning o'zi bir katta muammo hisoblanadi. Yuqoridagi ishsizlikning ustida 
olib borilgan tahlil natijalariga ham nazar soladigan bo'lsak ishsizlikni butunlay oldini 
olishning imkoni yo'q. Agar yuqorida berilgan takliflarni amalda bajarilishini 
ta'minlasak o'ylaymizki ishsizlik darajasi nisbatan pasayadi va bu o'z navbatida 
iqtisodiy o'dishga ham olib keladi.