Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №13 (том 1)

For...to...do
While...do
Repeat...Until
… var x,y:integer;
begin
y:=0;
for x:=1 to 100 do
y:=y+x;
label1.Caption:= 
Inttostr(y);
end;
end.
… var x,y: integer;
begin
x:=1; y:=0;
while (x<=100) do
begin
y:=y+ x; x:=x+1;
end;
label1.Caption:= 
Inttostr(y);
end; end.
… var x,y: integer;
begin
x:=1; y:=0;
repeat
y:=y+x;
x:=x+1;
until (x>100);
label1.Caption:=Inttostr(y);
end; end.
1-bosqichda har bir talaba stolda turgan bo’sh kartochkalardan olib o’z guruhi 
nomiga mos operator yordamida tuzilgan dasturni ko’k rangli ruchkada ataylab 5 
tadan xato qilib ko’chirishini, kartochkada aylana ichiga xatolari sonini yozib 
qo’yishini va kartochkalarni stol o’rtasiga yig’ib qo’yishini ta’kidlaydi. Buning uchun 
ularga 5 daqiqa vaqt ajratiladi. O’qituvchi to’g’ri dasturni talabalar daftarlariga 

---

171 
ko’chirib olmasliklarni nazorat qilishi shart. Vaqt tugashi bilan o’qituvchi ekrandagi 
dasturni o’chiradi va 1- guruh kartochkalarni 2-guruhga, 2-guruh kartochkalarni 3-
guruhga, 3-guruh kartochkalarni 1-guruhga almashtiradi. 2-bosqichda talabalar 
almashtirilgan kartochkalardan bittasini oladi va orqasiga o’z ismi-sharifini yozib 
qo’yadi. O’qituvchi 5 daqiqada talabalar aylana ichida ko’rsatilgan sondagi xatolikni 
topib uni qora rangli ruchka bilan to’g’irlab chiqishlarini va shu rangli ruchkada o’z 
ismi-familiyasini kartochka orqasiga yozib qo’yishini ta’kidlaydi. 3-bosqichda vaqt 
tugashi bilan kartochkalar yig’ib olinadi va hato qilib ko’chirgan talabalarga, ya’ni o’z 
egalariga qaytariladi. Ular dasturning to’g’irlangan xatolarni tekshirib chiqadi va 
topilmagan xatoni yashil rangli ruchka bilan to’g’irlaydi va shu rangli ruchkada o’z 
ismi-familiyasini kartochka orqasiga yozib qo’yadi. 4-bosqichda kartochkalar yana 
yig’ib olinadi va 1- guruh kartochkalarni 3-guruhga, 2-guruh kartochkalarni 1-
guruhga, 3-guruh kartochkalarni 2-guruhga almashtiradi. Shunda avvalgi kombinasiya 
qaytarilmaydi. Ekranga to’g’ri dastur matni chiqariladi va har bir talaba o’ziga tushgan 
kartochkadagi dasturni ekrandagi dastur bilan solishtiradi va xatosi bo’lsa uni qizil 
rangli ruchka bilan to’g’irlab chiqadi. 
2-bosqichda qora rangda ismi-sharifi yozilgan talaba mos ravishda 5(4,3,2,1) ta 
xatoning to’g’irlagan bo’lsa 5(4,3,2,1) ball bilan baholanadi. 3-bosqichda yashil rangda 
ismi-sharifi yozilgan talaba xatolarning birortasini to’g’irlagan bo’lsa va unga qizil 
rangli ruchka bilan hech qanday o’zgartirish kiritilmagan bo’lsa bu talabaga 
qo’shimcha rag’batlantiruvchi 1 ball beriladi. O’yin so’ngida o’qituvchi kartochkalarni 
yig’ib oladi, talabalarning yo’l qo’yilgan xatolari tushuntiradi va natijani e’lon qiladi. 
Talabalar bilimi baholanadi, faol ishtirokchilar rag’batlantiriladi va uyga vazifa 
beriladi.
Xulosa qilib, o’yin texnologiyalardan foydalanib mashg’ulotlarni olib borishni 
faol o’qitish shakllaridan biri deb qarash mumkin. Bunday darslar o’qituvchi va 
talabalarning ijodiy yondashuvini, talabalarning faol bilish faoliyati jarayonida 
malakalarni o’zlashtirishlarini, o’zining kelajakdagi pedagogik faoliyatida 
o’yinli texnologiyalaridan foydalanish ko’nikma va malakalarini shakllantirishni 
ko’zda tutadi. O’yinli texnologiyalardan foydalanib mashg’ulotni tashkil etish va 
o’tkazish o’rganilayotgan materialga doir atamalarni mukammal tushunishda va eslab 
qolishda stimul bo’lib hisoblanadi. O’yinli texnologiyalar natijasida talabalarning 
bilish faoliyati rivojlanadi, o’quv materialini o’rganishga qiziqishi uyg’onadi, olgan 
bilimlarini mustahkamlaydi. Bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri aynan yosh 
avlodni mustaqil va erkin fikrlashga o’rgatishdan iborat.