Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №20 (том 5)

ФИО автора: 
Aslanova Feruza
Qo'qon davlat pedagogika instituti, ta'lim va tarbiya nazaryasi maktabgacha ta'lim 2- 
bosqich magistranti
ФИО научного руководителя: 
X.Rahmatova (dotsent)
 
Название 
публикации:
«MAKTABGACHA 
TA'LIM 
JARAYONIDA 
BOLALARNI 
PEDAGOGIK 
QO'LLAB 
QUVVATLASH 
ASOSIDA 
INTELLEKTUAL RIVOJLANTIRISHNING PSIXOLOGIK JIHATLARI» 
ANNOTATSIYA:
Ushbu maqolada maktabgacha ta'lim jarayonida yoshlarni pedagogik 
qo'llab-quvvatlash asosida intellektual takomillashishning psixologik jihatlari, iqtidorli 
yoshlar bilan pedagogik ishlarning holati haqida to'liq so'z yuritiladi. 
KALIT SO'ZLAR: 
intellektual rivojlanish, intellektual imkoniyatlar, psixologik-
pedagogik qo'llab-quvvatlash. 
Hozirgi davrga kelib,ortiqcha ta'lim sohasida qobiliyatli yoshlarni takomillashtirish va 
o'qitish bilan ko'pgina muammolar yetarli darajada o'rganilmay qolayotganligicha 
qolmoqda.Bu esa yoshlar mahoratining pedagogik jihatlari,aqliy iqtidorining paydo 
bo'lishi va takomillashuviga ayrim psixologik masalalar ta'siriga bog'liq.Ortiqcha,ya'ni 
qo'shimcha ta'lim-tarbiya muhitida qobiliyatli yoshlar bilan pedagogik faoliyatning 
ma'nosi,uslublari va shakllari,eng foydali pedagogik jihatlarni qidirish va boshqalar 
muammolari va ularni yechishni talab qiladi.
O'tgan bir necha yil davr mobaynida davlatimizda takomillashayotgan kelajak avlodni 
baquvvat va har tomonlama sog'lom o'stirish,bilim ko'nikma tizmiga yetarlicha bilim 
va ta'lim va tarbiya uslublari,shuningdek,usullarini tadbiq etishga diqqat qaratilgan 
maktabgacha bo'lgan ta'lim tarbiyaning sifatini rivojlantirish bo'yicha yuqori 
darajadagi faoliyatlar ishga tushirildi.Maktabgacha ta'lim tizmida xususiy mamlakat 
sheriklikni takomillashtirish uchun paydo qilingan keng ko'lamli qulay sharoitlar 
xususiy nodavlat maktabgacha bo'lgan ta'lim-tarbiya muassasalarini yanada 
ko'paytirish va ular xizmat ko'rsatadigan xizmatlar tizimlarini oshirish uchun juda 

---

179 
mustahkam devor bo'ldi. Maktabgacha pedagogika fani – bu kelajak, istiqbol uchun 
meros qilib qoldiriladigan boylikdir. Bu boylikning qadr-qimmati shu qadar buyukki, u 
insonni ma’naviy jihatdan boy qilib, qalbini baxtga, ilohiy nurga to‘ldiradi.Shuning 
bilan bir qatorda,yuritilayotgan tahlil natija,maktabgacha bo'lgan ta'lim-tarbiya bilan 
atrfini o'rab olishni ta'minlash,maktabgacha yoshdagi ta'lim muassasalarini 
rivojlangan o'quv-pedagogik asoslar va ilmiy,badiiy adabiyotlar bilan 
ko'paytirish,tizmiga doir mutaxasis pedagog va boshqaruv o'qituvchilarini diqqatini 
jalb qilish muammolarini yechish majburiyati ko'rsatmoqda. 
Jamiyatda pedagog (o‘qituvchi, tarbiyachi) birinchidan, o‘sib kelayotgan avlodni 
tarbiyalash, ikkinchidan mehnatkash xalqimizga har tomonlama bilim berishdek 
savobli va ma’suliyatli vazifalarni bajaradi.Tadbiq etilgan nazariy pedagogik 
materiallar va yo'nalishlar maktabgacha bo'lgan ta'lim-tarbiya dargohida mahoratli 
yoshlarni ijtimoiy-psixologik ta'minlashni yuritishda ta'lim-tarbiya sohasi 
o'qituvchilari va mahoratli yoshlar bilan birga faoliyat olib boradigan ta'lim tizmi 
qatnashchisiga aylanishda juda katta yordam beradi.holda joriy etish samarali 
natijalar beradi. 
Intellektual imkoniyatlarni bolalarda yanada ko'proq rivojlantirishning dinamik shart 
sharoitlari davlatimiz tomonidan belgilanib qo'yildi deb bemalol aytishimiz mumkin. 
Zero ,tarbiya berish jarayonida tarbiyachi o’zining mazmun jihatdan bilimlarini puxta 
o'zlashtirgan va bolalar bilan bemalol til topisha oladigan bo'lsa, bolalarda aqliy 
qobilyatlarini bemalol rivojlantira oladi .Ta’lim va tarbiya tasir etetuvchi omillar shular 
hisoblanadi. Inson intellekti uchun eng muhim narsa shuki u atrofimizni o’rab olgan 
va olamdagi narsa va hodisalar o’rtasida bog’lanishi va munosabatlarini aks ettirish 
hamda shu bilan ijoriy ravishda qayta o’zgarish imkonini beradi. Bizga pedagogik 
qo'llab-quvvatlash so'zi ta'lim tizimining va umuman barcha ta'lim-tarbiya havosini 
tashkil qilishning birinchi asosi sifatida takomillashishning psixologik bezaklaridan 
ishlatish peshqadamligini eslatib o'tish joiz. 
Ammo,qobiliyatli yoshlar bilan birgalikda pedagogik muammolar balki,qobiliyatning 

---

180 
turli xilligi nafaqat ,bunday iqtidorli yoshlarni xalqaro maktabda o'qitishni paydo 
qilishning har xil amaliy-nazariy boshqaruvlari asosida har doim tashkil etiladi.Iqtidorli 
bolalar bilan pedagogik ishning holati, ijtimoiy va tarbiyaviy ahamiyati, yetarli 
darajada rivojlanmaganligi, shuningdek, yoshlarning qobiliyatliligi masalasini yanada 
nazariy tashkil etish va uni aniq bir hududda amaliy hal etish zarurati tadqiqotimiz 
mavzusini tanlashni belgilab berdi. Mana shu masala quyidagicha xulosaga 
kelindi:Ortiqcha ya'ni qo'shimcha umumiy ta'lim muhitida qobiliyatli yoshlarni 
o'rganish va takomillashtirishni pedagogik taraflama qo'llab-quvvatlash tizimi mana 
shunday jarayonlarda olib boriladi. 
Turli xil davlatlar pedagogikasida ushbu ma'lumotlarga qo'shimcha ravishda, 
g'ayrioddiy qobiliyatga ega bo'lgan talabalar tomonidan mavzular, fanlar yoki bilim 
sohalarini chuqurroq o'rganishni nazarda tutuvchi chuqurlashtirish strategiyalari 
ko'rib 
chiqiladi; 
shuningdek, 
muammolilik, 
qobiliyatli 
yoshlarningijtimoiy 
takomillashishin yetarlichai rag'batlantirish, shu jumladan divergent, ijodiy fikrlash 
qobiliyatini rivojlantirish.Qobiliyatli yoshlarni ta'lim o'qitishning rivojlangan nazariy 
amaliyotida yuqoridagi barcha tizimlar amalda foydalaniladi.Bu paydo bo'lgan 
loyihalarning muhim turlarini belgilaydi: an'anaviy o'quv rejalari, boyitish dasturlari, 
ixtisoslashtirilgan dasturlar hisoblanadi.