Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

MAVZUNING DOLZARBLIGI. 
Gimnastika ko’p muammolarni hal qiluvchi
ko’pqirrali vositadir.Uning mashqlari orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish, to’gri 
qad qomatni shakllantirish, sog’liqni mustahkamlash, irodaviy fazilatlarni 
tarbiyalash, harakatlarni mohirona, yengil ijro etishga o’rgatish kabi vazifalar
muvaffaqiyatli hal etiladi. Oxirgi yillarda murakkab koordinatsiya xarakatlari bilan 
bog’liq bo’lgan sport turlarida erta davrdan mutahasislini egalashga
qaratilganligi, kopkurash kabi alohida snaryadlarda ham musobaqalarda ishtirok etish 
musobaqa jarayonida qiyinchiligi o’sib boruvchi kombinatlar va koordinatsiya 
murakkabligi hamda olimpiada o’yinlaridan raqobat, sport pedagogikasi oldida turli
hil vazifalarni qoyadi: 
-6-9 yoshli sportchi qizarning organism tizimlarini bir vaqtninga o’zida 
salomatligini va harakat faolligini saqlab gimnastika mashqalarini bajarishga
moslashish.
-kelgusida yosh gimnastikachilarning boshlang’ich jarayonida o’quv 
mashg’ulotlarini rejalashtirish elementlarini takomillashtirish zaruriyati. 
-maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarni mahsus harakat 
qobiliyatlarini va bazaviy jismoniy sifatlarini bosqichma-bosqich rivojlantirish. 
E’tibor olish kerakki jismoniy tarbiya darsida maktab o’quvchilarining
harakatga bo’lgan talabi faqat 40% -60% ga qoniqtiriladi xolos, bunda qo’shimcha
sog’lomlashtirishga qaratilgan mashg’ulotlar darsdan tashqari paytda ham bajarilishi 
va sog’lom hayot kechirishi kerak.
Mashqlarning tatbiq etish shakllarning turli tumanligi, qiziqish va hohishiga 
qarab individual tanlashga bo’lgan imkoniyat har qanday tanlangan mashqlar 
bilan mashg’ulotlarning yuqori natijasi gimnastikani haqiqatdan ham
sog’lomlashtirishni bebaho vositasi ekanligini ta’kidlaydi.Badiiy gimnastikaga
tanlasb olish ham muhim ahamiyat kasb etadi. 

---

364 
Tanlov – bu gimnastikachilarni tayyorlash tizimining asosi hisoblanadi. U ko’p 
yillik tayyorlgarlikning barcha bosqichlarida muhim hisoblanib, har bir bosqichda o’ziga 
xos funksiyalarni va masalalarni hal qiladi. 
Dastlabki tanlovning mazmuni quyidagilardan iborat : 
1.
Nomzodning salomatligi va funksional imkoniyatlari. 
2.
Gimnastikachining tashqi ko’rinishi va kelajagining bahosi. 
3.
Jismoniy qobiliyatlariga berilgan baho – ularning darajasi, o’sish tempi va 
perspektivaning rivojlanishi. 
4.
Texnik perspektiva bahosi – texnik bilimlarni va ko’nikmalarni egallash 
tezligi va sifati. 
5.
Motivatsion – irodaviy xususiyatlarga, ya’ni yuqori muvafaqqiyatlarga 
erishishga intilish, komillikka intilish, chidam va boshqalar kiradi. 
6.
O’ziga xos qobiliyat – egiluvchanlik, raqqosalik, ehtirosliylik. 
Motivatsiyaning shakllanishi jarayoning keyingi bosqichga to’htalsak, 
jamoaviy qarorlarni qabul qilish, har bir sportchining oldida turgan mashg’ulotlar, 
dam olish, ma’naviy-ommaviy, sog’likni tiklash va boshqa tadbirlarga oid
masalalarni hal etishda va ular bo’yicha jamoaviy qarorlarni qabul qilishda
ishtirok etishi mashg’ulotlar jarayonidagi ijobiy motivlardan biri
sanaladi.Bularning barchasi sportchilarning faolligi va ongini oshirib, ulaaaarning
mashg’ulotlaaarini teranroq anglashlariga yordam beradi.
Yuqorida aytilganidek motivatsiya doimiy barqaror emas buni esa biz
natijalar va mashg’ulotlar motivatsiyasining o’zgarishida ko’rishimiz mumkin.
Shuni ham unutmaslik kerakki, sport hayotida ba’zan motivatsiyalarning o’zgarishi
ham yuz berib turadi Sportchi motivatsiyasini shakllantirishda manfaat muhim
o’rin tutadi. Manfaat moddiy va ma’naviy manfaat kabi turlarga bo’linadi. Inson
hayotida intellekt, tafakkur, maqsad singari yuksak ma’naviy elementlarning paydo
bo’lishi aslida ehtiyojlarini qondirish, manfaatlarini ro’yobga chiqarishga intilish 
tufayli yuz beradi. Sportchilar faoliyatida, ularning yuksak marralarga intilishida
moddiy manfaatlar ham, ma’naviy manfaatlar ham o’z o’rniga ega. Moddiy
manfaatlar kubokni qo’lga kiritish, pul mukofotlari olish kabi shakllarda namoyon 

---

365 
bo’lsa, ma’naviy manfaatlar obro’ga ega bo’lish, Vatan sharafiga hissa qo’shish, 
jamoaning obro’sini oshirishga intilish kabilarda namoyon bo’ladi. 
“Agar irodasi kuchli va yetarli darajada aqlli bo’lmagan biror bir sportchi
“men sport bilan qancha ko’p shug’ullansam, shuncha ko’p muvaffaqiyatga
erishaman “, degan fikrga kelsa, bu albatta noto’g’ri bo’ladi. Sababi u ana shu 
fikrga kelgan paytdan boshlaboq, juda ko’p mashqlarni bajarish orqali o’z
xarakterini ko’rsatishga intiladi, ko’z ko’rib, quloq eshitmagan darajada ko’p
ishlarni qilishga ozini majbur qiladi. O’sha paytdan e’tiboran sport
mshg’ulotlarining o’zi sportchi uchun faoliyatidagi asosiy motivatsiyag aylanib
qoladi. Sportchi aynan tayyorgarlik mashg’ulotlari chog’ida o’zini ko’rsatishga,
qanchalik og’ir mashaqqatlarni qila olishini isbotlash orqali o’zini namoyon
etishga erishadi.
Motivatsiya shahsni harakatga va faoliyatga undovchi, ehtiyojning yuksak
shakli sifatida paydo bo’luvchi ichki turtki hisoblanadi. Ehtiyoj va instnikt, mayl
va hissiyot, ideal va boshqa motivatsiyalar jumlasiga kiradi. Hozirgi zamon 
psihologiyasida motivatsiya atamasi subyektni faollashtiruvchi turli hodisa va
holatlarni ifodalash uchun qollanadi. Xatti-xarakat va foliyat motivlarning majmuasi
motivatsiya deyiladi.
Motiv ehtiyoj negizida vujudga keladi va shakllanadi. Ehtiyojning
barqarorlashuvimotivatsiyaning samarali shakllanishini ta’minlaydi. Harakat
faolliyatning tarkibi bo’lganligi tufayli u faoliyatning maqsadi va motiv orqali
boshqariladi. Ba’zan motiv tushunchasini “ emotsiya ” “maqsad ” 
“ustanovka” atamalari bilan almashtirish holati uchraydi. Goho turtki,
qo’zg’ovchi undovchi tushunchalari bilan oydinlashtiriladi.