Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

XULOSA. 
Badiiy gimnastika mashg‘ulotlarda shug‘ullanishni boshlash uchun 
optimal yoshni aniqlash tanlov tizimidagi eng muhim masalalardan biri hisoblanadi.Bu 
muammo zamonaviy sportni yosharishi munosabati bilan yanada keskinroq sezila 
boshladi. 
Mashg‘ulotlarni boshlashda yosh chegaralarini ham, mahorat yuksakliklariga 
erishadigan sportchilar yoshini ham, pasayishi vaziyatni vujudga keltiradi. 

---

366 
Ushbuvaziyatdaqobiliyatli bolalarni imkoniboricha ertaroq anglanishi va aniqlanishi 
zarurat hisoblanadi. 
Shu paytgacha ko‘pgina sport turlari mutaxassislari tomonidan sportdagi 
yosharishga nisbatan munozaralar davom etmoqda. Ushbu masalani qo‘yilishi, 
yumshoq qilib aytganda, noto‘g‘ri, chunki uning mavjudligi umuman tan olingan 
faktdir. Mazkur muammoni mavjudligi to‘g‘risidagi fikrga rozi bo‘lish yoki rozi 
bo‘lmaslik mumkin, biroq uni inobatga olmaslik mumkin emas. Shuning uchun 
maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar bilan o‘tkaziladigan mashg‘ulotlarning to‘g‘ri 
uslubiyotini kiritish to‘g‘risidagi masalani qo‘yilishi muhim.Badiiy gimnastika 
bo‘yicha mutaxassislari uchun yosharish jarayoni tasodifiy bo‘lgan deb bo‘lmaydi, 
chunki bu tendensiya keyingi o‘n yillardayetarlicha yaqqol namoyon bo‘lmoqda. 
Biroq, shunday bo‘lsaham, badiiy gimnastika sohasi mutaxassislari tomonidan, shu 
paytgacha, mashg‘ulotlar bilan shug‘ullanishni boshlashning optimal yoshi 
aniqlanmagan. 
Bolgariyalik mutaxassislar (L.Kechedjieva, M.Vankova, M.Chipryanova, 
1985) tanlov uchun 5-6 yoshni, eng maqbul deb hisoblaydilar. T.S.Lisitskaya (1982), 
bolalar tanlovini birinchi bosqichi ularning 7-8 yoshli davrida boshlanishini 
ta’kidlagan holda, ustivorlikni 7-8 yoshga bergan. Shu bilan birga, u 6 yoshdan 
boshlangan mashg‘ulotlar keyinchalik ustunlik bermaydi debta’kidlaydi. 
O‘zining shaxsiy tajribasiga, shuningdek ko‘pgina murabbiylarning 
tajribalariga, mutaxasislar bilan suhbatlar natijalarigatayangan holda ushbu 
muallifning fikriga qo‘shilmaymiz.Chunonchi, masalan, juda ko‘pchilik hollarda 
birinchi yilda o‘z tengdoshlarini texnik tayyorgarlik bo‘yicha ortda qoldira olgan 
istiqbolli qiz bir necha yillik trenirovka davomida ustunligini saqlay oladi. Biz 
iste’dodli besh yoshli bolalar shug‘ullanishning birinchi yili oxirida faqat 6-7 yoshlilar 
darajasiga erishibgina qolmay, balki ulardan o‘zib ham ketishini bir necha marta 
kuzatganmiz.
Bizning fikrimizcha, badiiy gimnastika mashg‘ulotlariga tanlovning 
optimaldeb 5-7 yoshni hisoblash mumkin. Hamma narsa bolaning harakatlanish 

---

367 
qobiliyatlarini rivojlanish darajasiga, uning psixologik xususiyatlariga, salomatligi 
holatiga va, albatta, badiiy gimnastika bilan shug‘ullanish istagiga bog‘liq.
Yuqorida bayon etilganlarni umumlashtirib, biz badiiy gimnastikada tanlov 
muammosini ilmiy asoslash hali mantiqiy tugallanishidan ancha uzoqda degan 
xulosaga keldik va shu sababli ham ushbu yo‘nalishda ilmiy tadqiqotlar o‘tkazish 
uchun muhim asos bo‘lib xizmat qildi. Tadqiqot ishlarimizda hal etilishi zarur bo‘lgan 
masalalar avvalgi ijobiy tajribani inobatga olgan holda olib borildi.Sport bilan 
shug'ullanish aniq yoshi, keng doiralarda o'zgarib, insonga nisbatan qo'yilgan sport 
talablaridan kelib chiqadi. Ixtisoslashtirilgan sport turlari bilan shug'illanish 
boshlanish davrlari va sport maktablarida va musobaqalarda mashg'ulotlarga kirishish 
vaqti ko’rsatilgan:
Boshlangich tayyorgarlik guruhlari, o'quv mashg'ulot va sport etukligi yoshlari.
Shunga muvofiq,o’qitish davri belgilanadi: boshlang'ich tayyorgarlik 
guruhlarida -uch yil, o'quv mashg'ulot guruhlrida –to’rt -besh yil, sport yetukligi 
guruhlarida 
uch 
yil. 
Yosh 
sportchilarni 
musobaqaga 
kiritilishi 
uchun 
yoshihamko’rsatilgan yosh chegaralari, ma'lum ma’noda shartli bo'lib, ko'pchilik 
shartlar mashg'ulot texnalogiyasi va shug'ullanuvchilar individual xususiyatlariga 
bog'liq. 
Boshlang'ich davrdan sport natijalariga erishish davriga o'tayotgan
sportchilar tarkibini saqlash hanuz dolzarbligicha qolmoqda, chunki kontingent 
chetlashishda, sport zaxiralari ko'p yillik tayyorgarligi mazmuni yo'qoldi. Bu holat 
ko'pincha sport saralanishi sifatiga,sport turiga nisbatan qiziqishuyg'otish, zaxiralar 
bilan ishlash sharoitlariga, murabbiylar professinolazimiga bog'liq.