268
Qo‘shni bo‘linmalar (bino qismlari) bir-biri bilan antiseysmik choklar
yordamida ajratiladi.
Temir-beton karkasning yig‘ma monolit va yig‘ma ko‘rinishlari
rayonlarda juda keng tarqalgan.
Yig‘ma temir-beton karkaslarni alohida elementlarga ajratishning bir
necha usuli bor. Bulardan eng ko‘p
tarqalgan karkasni chiziqli elementlarga
ajratishdir. Bunda chiziqli elementlar bir-biri bilan uzelning o‘zida birikadi.
CHiziqli elementlarni zavodda tayyorlash, tashish va montaj qilish juda qulay.
Uzelda tutashuvchi elementlar sonini qisqartirish maqsadida kolonnalar
o‘lchamini uzaytirib (2-3 qavat balandlikda) olinadi.
Karkaslarni alohida elementlarga ajratishning yassi sxemasida elementlar
T, G, P va krestsimon ko‘rinishlarda tayyorlanadi. Bunda elementlar (P
simondan tashqari) qavat yoki oraliqning o‘rta qismida biriktiriladi. Tutashuvchi
choklar o‘rtasiga to‘g‘ri kelmasa qo‘shimcha balkachalardan foydalaniladi; bu
holda rigelda 2 ta tutashish choki hosil bo‘ladi.
Bu sxemaning afzalligi shundan iboratki, birinchidan, kolonna va
rigelning tutashish uzellarini zavod sharoitida puxta va aniq ishlash imkoniga
ega bo‘linadi; ikkinchidan, tutashish choklarini
eguvchi momentlarning
eng kichik qiymatlariga ega bo‘lgan joylariga ko‘chirish mumkin. Bundan
tashqari montaj qilinadigan elementlar soni kamayadi. Karkaslarni alohida
elementlarga ajratishning fazoviy sxemasi binokorlarni murakkab uzellardan
halos etadi. Toshkentning Navoiy ko‘chasida shu sxema bo‘yicha 7 qavatli
eksperimental uy qurilgan. Binoning loyihasi Tashgiprogorda ishlab chiqilgan.
Eksperimental binoning karkasi krestsimon yig‘ma temir-beton
elementlardan tashkil topgan. Elementning ustunidan bo‘ylama va
ko‘ndalang yo‘nalishlarda konsollar chiqarilgan. Ustunlar qavat
o‘rtasida ulanadi. Konsollar o‘zaro
tutashib, rigel hosil qiladi. Ustunlar
orasi katta bo‘lsa, konsollar qo‘shimcha balkacha yordamida
tutashtiriladi. CHok uchun qoldirilgan maxsus metall qismlar
payvandlanadi va ustidan beton quyiladi, natijada yaxlit rigelь hosil bo‘ladi. 9
269
sm qalinlikdagi yopma panellari butun kontur bo‘ylab tiralib turadi. Bu esa
karkasni ham bo‘ylama, ham ko‘ndalang yo‘nalishda birday ishlashini
ta’minlaydi.
Osma panellar konstruksiyasini loyihalashda mumkin qadar karkas ishida
qatnashmaydigan qilishga harakat qilinadi. SHu maqsadda quyidagi uch usul
qo‘llaniladi:
1) panellar kolonna va regillarda qoldirilgan maxsus nov (paz) larga
o‘rnatiladi. Ba’zan nov hosil qilish uchun karkasnnng tashqi tomoniga
boltlar yordamida engil po‘lat elementlar biriktiraladi. Perimetr bo‘ylab
novlarga qo‘yilgan qayishqoq qistirmalar panelning oz miqdorda siljishiga yo‘l
qo‘yadi;
2) panellar karkasning tashqi tomoniga boltlar sistemasi yordamida osiladi;
boltlar sistemasi panelni karkasga nisbatan siljishiga yo‘l qo‘yadi. Barcha
choklar qayishqoq qistirmalar yordamida to‘ldiriladi.
3) panellar karkaslardan chiqib turuvchi konsolь elementlarga tiraladi,
egiluvchan bog‘lanishlar yordamida mahkamlanadi. Oldingi usullardagidek,
choklar qayishqoq materiallar bilan qoplanadi.
Barcha hollarda ham tashqi choklar germetik berkitiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: