Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

9.7. Binolarni loyihalash va konstruktiv echim qabul qilishda yong‘in 
xavfsizligini ta’minlash 
 
Imorat  va  inshootlarni  loyihalashda,  qurilishda  va  ulardan  foydalanishda 
binoning  olovbardoshligi,  yong‘indan  saqlanish  va  kam  talofatlanish  kabi 
talablarni qondirishga doir turli tadbirlar ko‘llaniladi. 
Loyihalashda  imoratni  o‘rnini  tanlashda,  qo‘shni  imoratlarga  nisbatan 
kamxavotir, yong‘inga bardosh asosni, poydevorni, ko‘tarish konstruk-siyalarni, 
qavatlar  orasidagi  yopmalarni,  ustyopmani,  devorlarni  va  boshqa  konstruksiya 
va uskunalarni alohida talablar asosida tanlanadi. 
Qurilish  jarayonida  loyiha  talablarini  bajarish,  imoratlarda  ko‘zda  tutilgan 
yong‘in  xavfsizligidan  kelib  chiqadigan  qo‘shimcha  zinalar,  koridorlar  va 
cherdaklar  og‘ishsiz  amalga  oshirilishi  shart.  Keltirilgan  9.3-  jadvalda  qurilish 
materiallarining  olovbardoshlikdagi  eng  kichik  chegarasi  (s)  va  olov 
tarqalishining eng yuqori chegarasi (sm) keltirilgan. 
 
9.3 –jadval 
Olo
v
 
b
ar
d
o
sh
li
k
 d
ar
ajasn
 
 
 
 
 
 
 
 
Devorlar 
u
stu
n
lar
 
 
Z
in
alar
 
m
ay
d
o
n
ch
asi
 
k
o
so
u
rlar
i 
va
 zin
a 
q
ad
am
lar
i 
 
Ust
y
o
p
ia
 
ko
‘tar
uv
ch
i 
k
o
n
str
u
k
siy
alar
 
Ust
y
o
p
m
a 
elem
en
tlar
i 
 
 
Ko
‘tar
uv
c
hi
 
va
 
zin
a 
kons
tr
u
k
-
siy
a 
lar
i 
o‘
z 
o‘
zi
ni
 
ko
‘tar
uv
ch
i 
 
Tashqarndagi 
o‘z-o‘zi 
ko‘taruvchi 
 
ich
k
ar
id
ag
i 
 
o‘
z-
o‘
zn
i 
ko
‘tar
uv
ch
i 
 
 
 
 
 
 
Pli
talar
 
 
B
alk
alar
 
fer
m
alar
 
ram
alar
 
ar
k
alar
 
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
 
25/0 
1.25/0 
0.5/0 
0.5/0 
2.5/0 
1/0 
1/0 
0.5/0 
0.5/0 
II 
2/0 
1/0 
0.25/0 
0.25/0  
2/0 
1/0 
0.75/0 
0.25/0  0.25/0 
III 
 
2/0 
 
1/0 
 
0.25/0; 0,5/40 
0,25/40 
 
2/0 
 
1/0 
 
0.75/25 
 
CHegara lanmaydi 
IIIa 
 
1/0           
 
0,5/0 
0,25/40 
 
0.25/40 
 
0,25/0 
 
1/0 
 
0,25/0 
 
0,25/25             
0.25/0 
IIIb 
 
1/40 
 
0.5/40 
 
0,25/0; 0.5/40 
0,25/40 
 
1/40 
 
0,75/0 
 
0,75/25 
 
0,25/0;           
  0,75  
0,5/25(40)       
IV 
0,5/40 
0,25/40 
0,25/40 
0,25/40 
0,5/40 
0,25/25 
0,25/25 
CHegaralanmaydi 
IVa 
 
0.5/40 
 
0,25/40 
 
0.25/ 
chegaralanmay
di 
0,25/40 
 
0.25/40 
 
0,25/0 
 
0,25/0 
 
0,25/(0) 
 
V 
CHegaralanmaydi 

---

 243 
 
 
  Loyihalashda  qabul  qilingan  qurilish  materiallari,  konstruksiyalar 
imoratning 
olovbardoshlik 
kategoryasi 
asosida 
tanlanadi. 
Imoratning 
olovbardoshligiga  doir  xarakteristikalari  va  xususiyatlari  9.4-  jadvalda 
keltirilgan.  Binoning  olovbardoshlik  darajasi  konstruksiyalarni  eng  kichik 
olovbardoshlik  chegarasi  asosida  belgilanadi.  Misol,  agar  konstruksiyalardan 
birining  olovbardoshligi  0,25  soat  bo‘lsa,  faqat  temir  konstrksiyalar  qo‘llash, 
tashqaridagi  devorlarida  alyuminlar  asosida  tayyorlangan  materiallardan 
foydalanish  mumkin.  Agar  11-darajali  sanoat  imorati  loyhalansa,  u  holda 
qo‘llaniladigan ustunning olovbardoshligi 0,75 s dan kam bo‘lmasligi kerak 
Qurilish  materiallari  yonish  darajasi  bo‘yicha  3-guruxga  bo‘linadi: 
yonmaydigan, yonishi murakkab va yonadigan. Masalan shipga qo‘llaniladigan 
konstruksiya yonmaydigan, osma shiplar esa qiyin yonadigan va ba’zida yonishi 
mumkin  bo‘lgan  materiallardan  bo‘lishlari  mumkin.  Stropilalarda,  devorlarda, 
pollarda,  tomlarda  qo‘llaniladigan  materiallar  ham  yonishi  mumkin  bo‘lgan 
materiallardan 
qilinishi 
mumkin. 
Albatta, 
stropila 
kabi 
ma’suliyatli 
konstruksiyalarni  olovga  bardoshligini  ta’minlaydigan  tadbirlar  qo‘llanilishgi 
shart. 
9.4-jadval 
Olov 
bardoshli
k darajasi