Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

5.17. Yog‘ochning mexaniq tarkibiga turli faktorlarning ta’siri 
YOg‘och  tuzilishining  har  xilligi  tashqi  yuklar  ta’sirida  uning  tolalari 
yo‘nalishi  bo‘yicha  turlicha  qarshilik  ko‘rsatishiga  sababchi  bo‘ladi. 
YOg‘ochning  mustaqkamlik  chegarasi  tashqi  yuk  va  uning  tolalari  yo‘nalishi 
bo‘yicha  ta’sir  qilganda  yuqori  bo‘ladi.  Turli  xildagi  yog‘och  materiallarining 
mustahkamligi  chegarasi  qisqa  muddatli  sinovlar  natijasida  aniqlanadi.  Biron, 
amalda  yog‘och  konstruksiyasining  uzoq  muddatli  ekspluatatsiya  jarayonida, 
tashqi ta’sirlar natijasida uning mustaqkamligini kamayishi kuzatiladi. SHuning 
uchun  qisqa  sinov  paytida  aniqlangan  mustaqkamlik  ko‘rsatkichi  yog‘och 
konstruksiyasining xaqiqiy yuk ko‘tarish qobiliyatini ko‘rsata olmaydi. 
YOg‘och  konstruksisi  uzoq  muddat  yuk  ta’siri  ostida  bo‘lsa,  unda 
solqilanish  hosil  bo‘ladi.  YOg‘och  konstruksiyasining  davomiylik  chegaraviy 
qarshiligi  uning  sinov  paytida  olingan  mustahkamlik  chegarasi  ko‘rsatkichini 
davomiylik koeffitsientiga ko‘paitirish orqali aniqlanadi.  
6.4-jadvalda  turli  xildagi  yog‘ochlarning  har  xil  deformatsiya  ta’sirida 
hisobiy qarshiligi qiymatlari keltirilgan. 
6.4- jadval 
Daraxt turlari 
 
Znchligi
, Kg/m
3
 
Tolasi  bo‘yicha  mustahkamlik  chegarasi, 
MPa 
 
 
 
 
Siqilishd
a 
CHo‘zili
shda 
Ezilishd
a 
Statik egilishda 
Igna bargli 
Listvennitsa 
Sosna 
Archa 
660  
500  
450 
64,5  
48,5  
44,5 
125 
 103,5  
103,5 
9,9  
7,5 
6,9 
111,5 
 86 
79,5 
Oddiy bargln 
 
Dub 
Oq 
qayin 
Osina 
690  
640 
 495 
57,5 
 55 
 42,5 
- 
168  
125,5 
10,2 
 9,3 
 6,3 
107,5  
109,5 
 78 
 
Eslatma:  Namlikning  oshib  borishi  bilan  mustahkamlik  kamayib  boradi  va 
50%  li  namlik  darajasida  yuqoridagi  keltirilgan  ko‘rsatkichlar  yarmidan 
ko‘proqqa kamyadi. 
YOg‘ochning elastiklik moduli ikkinchi guruh  chegaraviy holatlar bo‘yicha 
hisoblanganda quyidagicha qabul qilinadi [KMK]: 
-   tolalari bo‘yicha E= 10000 Mpa; 

---

 168 
 
 
- tolalariga ko‘ndalangiga E 
90
 = 400 Mpa;  
- yog‘ochning tolalari bo‘ylab va ko‘ndalangiga yo‘nalgan o‘qlarga nisbatan 
siljish moduli G
90
 = 500 MPa. 
Qurilish  fanerining  tunuka  taxta  tyokisligidagi  elastiklik  modullari  va 
Puasson  koeffitsientlari  ikkinchi  guruh  bo‘yicha  hisoblaganda  6.5  -  jadval 
bo‘yicha qabul qilinadi. 
6.5- jadval 
№ 
 
Faner turi 
Elastiklik 
moduli, Ef, 
MPa 
Siljish 
moduli. 
Sf, MPa 
Puasson 
koeffitsient,  
f 
 
 
 
 
 
1 
 
 
Oq  qayindan  elimlangan  V/VV,V/S,  VV/S 
navli  FSFmarkadagi  etti  va  besh  qatlamli 
faner: 
• Tashqi qatlamlar tolalari builab; 
•tashqi qatlamlar tolalariga ko‘ndalangiga; 
• tolalari 45° burchak ostida. 
 
 
 
000 
000 
 
500 
 
 
 
750 
750 
 
3000 
 
 
 
0,085 
0,065 
 
0,6 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
Tilog‘och yog‘ochidan elimlangan 
V/VV va VV/S navli FSF 
markadagi etti qatlamli faner: 
• tashqi qatlamlar tolalari bo‘ylab; 
•tashqi qatlamlar tolalariga ko‘ndalangiga; 
•tolalari 45° burchak ostida 
 
 
 
000 
 
500 
000 
 
 
 
 
800 
 
800 
2200 
 
 
 
0,07 
 
0,06 
0,6