Mehnat taqsimoti va uning turlari. Mehnat kooperatsiyasi va uning turlari

Brigada usulida ishlash.
Brigadalarning turlari
1 Brigadalar tuzilishiga ko’ra ixtisoslashtirilgan va kompleks brigadalardan iborat bo’ladi. Bir xil kasb yoki ixtisosdagi ishchilardan tuzilgan brigadalar ixtisoslashtirilgan brigadalar deb yuritiladi. Ular bir xil texnologik operatsiyalarni bajaradi. Har xil kasb ixtisosdagi hilma-xil funksiyalarni bajaruvchi ishchilardan tashkil topgan brigadalar kompleks brigadalar deb yuritiladi. Kompleks brigadalarda ishchilarning hammasi yoki bir qismi bir-birining ishini bajara olish prinsipi asos qilib olinadi. Mehnat bu usulda tashkil qilinganda ish vaqti va jihozlari oqilona foydalaniladi, brigadada ish haqi jamoaning shu natijalariga ko’ra to’lanadi.
2. Ishlab chiqarish brigadalari bajariladigan ishlar hisobi yuritiladigan davrga ko’ra smenali va sutkali brigadalarga ajratiladi.
Bir smenali ishchilardan tashkil topgan brigada smenali brigada, ikki yoki uch smena ishchilarini o’z ichiga olgan brigada sutkali brigada deb yuritiladi.
Sutkali brigadaning afzalligi shundaki, bunda jihozlarning bo’sh turib qolish vaqti kamayadi va hisob kitob operatsiyalari qisqaradi.
Brigadalarning turlari

Kompleks brigadalar - har xil kasb va mutaxassislik ishchilaridan tashkil topadi. Bu brigadalarning paydo bo’lishi texnik progressning hosili, ishlab chiqarishga yangi takomillashgan uskunalarni kiritilishi. Kompleks brigadalarni 3 xil turi mavjud: to’la mehnat taqsimoti bilan, to’la bo’lmagan va mehnat taqsimotisiz brigadalar.

Kompleks brigadalar - har xil kasb va mutaxassislik ishchilaridan tashkil topadi. Bu brigadalarning paydo bo’lishi texnik progressning hosili, ishlab chiqarishga yangi takomillashgan uskunalarni kiritilishi. Kompleks brigadalarni 3 xil turi mavjud: to’la mehnat taqsimoti bilan, to’la bo’lmagan va mehnat taqsimotisiz brigadalar.

Kompleks brigadalar to’la mehnat taqsimoti bilan - har xil mutaxassislik va har xil malakali ishchilarni birlashtiradi. Ularning har biri o’zining malaka darajasiga to’g’ri keladigan qandaydir mehnat funksiyasini bajaradi. To’liq taqsimotisiz kompleks brigadalarga har xil mutaxassis ishchilar kiradi, lekin bu erda mehnat funksiyalarining tor ixtisoslashuvi yo’q. Ishchilar o’z vazifalaridan tashqari har xil boshqa operatsiyalarni ham bajaradilar. Mehnat taqsimoti bo’lmagan kompleks brigadalar - bir kompleks ishlarni bajaruvchi keng soha ishchilarni birlashtiradi. Kompleks brigadalar mehnatni tashkilqilishni progressiv shakli bo’lib hisoblanadi.