Mehnat muxofazasi

5-Mavzu: MEHNAT GIGIENASI VA ISHLAB CHIQARISH SANITARIYaSI. MIKROIKLIM.TITRASH VA SHOVQINLAR.

Reja.

1. 
   Mehnat gigienasi va ishlab chiqarish sanitariyasi.
   
2. 
   Mehnat fiziologiyasi.
   
3. 
   Mikroiqlim.
   
4. 
   Titrashlash va shovqinlar.
   

5.1. Mehnat gigienasi va ishlab chiqarish sanitariyasi.

Mehnat gigienasi-tibbiy profilaktik sohasi bo’lib, ish qobiliyatini yuksak darajada ta’minlash, kasb kasalliklari va odamning mehnat faoliyati bilan bog’liq boshqa salbiy oqibatlarni oldini olishning ilmiy asoslarini va amaliy choralarini ishlab chiqish bilan shug’ullanadi.

Mehnat odamning shakllanishi va ijtimoiy rivojlanishi, moddiy boyliklar yaratishning asosi xisoblanadi. U organizmda biologik jarayonlarni meoyoriy kechishi va ijtimoiy vazifalarni bajarish uchun zarardir.

To’g’ri tashkil etilgan mehnat kishining jismoniy, intelektual va maonaviy kamol topishga olib keladi. Jamiyatda u nafaqat moddiy farovonlik, balki odamning tetiklik manbai hamdir. Biroq mehnatning ijobiy ta’siri bilan birga ba’zi xollarda salbiy oqibatlari ham bo’lishi ilgaridan ko’zatilgan. Bu mehnat faoliyati natijalarini kamaytirib va sifat jihatdan pasaytiribgina qolmay, balki kasbga aloqador kasalliklarni ham vujudga keltirishi mumkin.

Mehnat gigieneasining asosiy vazifasi ish unumdorligini eng yuqori darajada oshirish va ishlovchilarning sog’ligiga zarali ta’sir qilmaydigan sharoitlarni ta’minlaydiagn tadbirlarni ishlab chiqishdan iborat.

Mehnatni ilmiy asosda tashkil etishning asosiy yo’nalishlari quyida keltiriladi:

I- Gigienik yo’nalish:

- Salomatlik va ish qobiliyatiga ta’sir qiladigan ishlab chiqarish muxiti omillarini meyorlash.

- Ishlab chiqarish muxitidagi zararli moddalarni kamaytirish va yo’qotish yo’li bilan mehnat sharoitlarini sog’lomlashtirish.

II- Fiziologik yo’nalishda:

• 
  Ish joyi, asboblar, mashina va jixozlarni fiziologik talablarga muvofiq holda bo’lishiga erishish;
  
• 
  Mehnat va dam olishni rejalashtirishni joriy etish;
  
• 
  Mehnatning jismoniy og’irligini kamaytirish, fiziolik jihatdan yetarlicha harorat faolligini ta’minlash;
  
• 
  Mehnatning aqliy va emotsional toliqtirishini kamaytirish.
  

III- Texnologik yo’nalishi.

• 
  Pultlar va mashinalar, mexanizmlar tizimlarini boshqarish uchun boshqa vositalar ixtiro qilishda ruhiy talablarni xisobga olish. (muhandislik ruhiyati);
  
• 
  Kasb tanlashda va kasbiy talablarga muvofiq holda shaxsning ruxiy xususiyatlarini hisobga olish;
  
• 
  Jamoalarda qulay ruxiy kayfiyat yaratish, ishchilarni mehnatdan va uning natijalaridan yuqori manfaatdor bo’lishini ta’minlash bo’yicha tadbirlar ishlab chiqish va joriy qilish.
  

IV- Estetik yo’nalish;

• 
  interperlarni bezatishda, uskunalarni joylashtirishda, ranglar bilan bezashda va boshqarishda ishlab chiqarish estetikasi talablariga rioya qilish.
  
• 
  Texnikaviy estetika talablarini bajarish, mashinalar, asboblar, jixozlar, pulptlar singari boshqaruv vositalarini badiiy ixtiro qilish.
  

5.2. Mehnat fiziologiyasi

Mehnat fiziologiyasi ish paytida inson tanasida yuz beradigan funktsional o’zgarishlarini tekshiradi, ish qobiliyatini oshirish, mehnat faoliyati va jarayonining ishchilar sog’ligiga salbiy ta’sirini oldini olish chora-tadbirlarini ishlab chiqidi. Mehnat avvalo, ijtimoiy tushunchadir. Mehnat jamiyatning eng xususiyatli belgilarini tahlil qilish, ishtimoiy rejada moddiy boyliklar manbai va jamiyatni shakllantiradigan negiz ekanligini ko’rsatadi.

Biologik jihatdan mehnatning eng muhim faoliyati tana hisoblanadi. Foydali mehnat yoki ishlab chiqarish ayrim turlari ular organizmining vazifasi hisoblanadi va shunday har bir vazifa kishi miyasi, asabi, mushaklar, sezgi organlarining sarfidir.

Mehnat turlarining umumiy belgilari ham, tafovutlari ham bor. SHartli ravishda jismoniy va aqliy mehnat turlari farqlanadi.

Jismoniy mehnat

Jismoniy mehnat-deganda tayanch-harorat apparat iva uning ishlashi uchun zarur harakatni ta’minlaydigan muhim quvvat sarflari bilan bog’liq ishlab chiqarish faoliyatining turi tushuniladi.

Jismoniy ish dinamik va statik bo’lishi mumkin.

Dinamik ish-yukni yuqoriga yoki pastga ko’tarish.

Statik ish - odamning fazoda tana, qo’l va oyoqlarini o’zgartirmagan holda kuch sarflab ishlashdir.

Aqliy mehnat.

Aqliy mehnat-odamning ishlab chiqarish jarayonini boshqarish va ijodiy faoliyat bilan band bo’lishdir. Uning asosini ma’lumotni idrok qilish, qayta ishlash va qarorlar qabul qilish tashkil etadi. Ma’lumotni qabul qilish asosan ko’rish va eshitish organlari tomonidan amalga oshirladi. Bunda diqqat, xotira, intellektual faoliyat singari oliy ruhiy funktsiyalar ishga solinadi.

Aqliy faoliyatning hamma hollarida asab tizimi, uning markaziy bo’lishlarining ishtirok etish asosiy belgi sanaladi. Aksariyat aqliy mehnatni bajarish mushak faoliyatining pasayishi (gipokineziya) bilan birga o’tadi.

Toliqish

Toliqish - ish bajarish jarayonida organizm ish qobiliyatini pasayishi.

Ba’zan ish bajarish jarayonida organizm ish qobiliyatini pasayishi xollari sodir bo’lishi mumkin, bu hollarga oboektiv ravishda toliqish deb baxo beriladi, suboektiv ravishda charchash sezgisi yuzaga chikadi.

U ancha og’ir, ko’p kuch talab etadigan, davomli mehnatni bajarish natijasida paydo bo’ladigan va mehnat natijalarining miqdori va sifat jihatidan yomonlashuvi bilan ifodalanadi.

Toliqish - kaytuvchan, fiziologik holatdir. Toliqish bir qator fiziologik ko’rsatkichlar bo’yicha aniqlanishi ham mumkin. Ish bajarishda charchash, diqqat-e’tibor funktsiyasining yomonlashuvi, muskul chidamining, ba’zan kuchning ham pasayishi toliqish yuzaga kelganidan dalolat beradi.