Mehnat muxofazasi

4- Mavzu: Jaroxatlanish sabablari va xavfsiz ishlash yullarini takomillashtirish. Baxtsiz xodisalarni xisobga olish va o’rganish.

Reja

1. 
   Ishlab chiqarishdagi jaroxatlanishlar.
   
2. 
   Jaroxatlanish sabablarini o’rganish.
   
3. 
   Maxsus tekshiriladigan jaroxatlanishlar.
   
4. 
   H-I. shakldagi dallolatnoma.
   

4. 1. Ishlab chiqarishdagi jaroxatlanishlar

Саноат корхоналарида хавфсизлик техникаси, саноат санитарияси ва ёнғин хавфсизлиги қоида, норма ва йўриқномаларига риоя қилмаслик жароҳатланишга, заҳарланишга ва касб касалликларига олиб келиши мумкин.

Инсон танасининг тери ёки айрим қисмларига ташқи механик, кимёвий, иссиқлик ва электр таъсири натижаси шикастланиш деб тушунилади.

Урилиш натижасида лат ейиш терининг кесилиши, суяк синиши ва чиқиши, куйиш, совуқ уриши, электр токи уриши ва инсон ҳаёти фаолияти бузилишига олиб келадиган бошқа чеютанишлар жароҳатланишга мисол бўлади.

Жароҳатланишни бахтсиз ҳодиса деб ҳам юритилади ва уч турга бўлиб қаралади ҳамда баҳоланади:

1. Ишлаб чиқаришда, иш жойида жароҳатланиш.

2. Иш билан боғланган, лекин ишлаб чиқариш билан боғланмаган.

3. Ишлаб чиқариш ва иш билан боғланмаган жароҳатланиш.

Биринчи турдаги жароҳатланишга ишчининг маъмурият томонидан буюрилган ишни бажариши давомида, иш жойида, цехда, корхона майдонида, юк ортиш ва тушириш ёки юкларни бошқа жойга кўчириш вақтида олган жароҳати киради.

Иккинчи турдаги жароҳатланишга ишчининг ишхона транспорт воситаларида, ишга бориб келиши вақтида, командировка вақтида, корхона маъмурияти топшириғи билан бошқа жойларда ишларни бажарганда олган жароҳати киради.

Учинчи турдаги жароҳатланишга маиший ҳолатларда, маст бўлиш натижасида, давлат мулкини ўгирлаш вақтида, уй шароитида вужудға келган жароҳатланишлар киради.

Биринчи икки турдаги бахтсиз ҳодиса — жароҳатланишга, агар ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлса, маъмурият жавобгар ҳисобланади ва жароҳатланиш вақтида йўқотилган иш кунлари учун ҳақтўланади. Агар жароҳатланиш ишчининг меҳнатни муҳофаза қилиш қоида ва нормаларига амал қилмаслиги натижасида келиб чиққан бўлса, унда ишчи маъмурият ходими билан бирга жавобгар ҳисобланади. Моддий тўлов миқдори маъмурият ходими ва ишчининг айбдорлик даражасига қараб белгиланади.

Саноат санитарияси нормаларининг бузилиши натижасида ишлаб чиқариш зоналаридан ажралиб чиққан зарарли омиллар таъсирида ишчи заҳарланиши ёки касб касаллигига чалиниши мумкин.

Касбий заҳарланиш бир смена давомида юз берса, уни ўткир заҳарланиш дейилади. Агар одам танасида узоқ муддат давомида заҳарли моддалар йигилса, уни сурункали заҳарланиш дейилади ва у келажакда касб касалликларига олиб келади.

Ишлаб чиқаришда жароҳатланиш, заҳарланишнинг содир бўлишига ёки касб касаллигининг келиб чиқишига саноат корхоналарида йўл қўйилган ташкилий ва техник хатолар натижаси деб қаралади. Шунинг учун ҳам ишлаб чиқариш корхоналарида юз берган ҳар қандай бахтсиз ҳодиса ҳар томонлама текширилади ва ҳисобга олинади. Текшириш ва ҳисобга олиш натижалари бахтсиз ҳодиса келиб чиқиши сабабларини аниқлаб, келажакда жароҳатланиш, касалланишнинг қайтарилмаслиги учун зарур бўлган чора-тадбирларни кўриш имкониятини яратади.

4.2. Jaroxatlanish sabablarini o’rganish.

Kasaba uyushma qo’mitasi yoki korxona xodimlarining boshqa vakillik organi 10 kun muddat ichida baxtsiz xodisani urganadi.

Ish beruvchi tekshirish tugagandan so’ng 3 kundan kechiktirmay jabrlanuvchiga H-I shaklidagi dalolatnomani berishi kerak.

Ishlab chiqarishdagi har bir baxtsiz xodisa haqida jabrlanuvchi yoki guvox darxol bo’lim raxbariga xabar berishi kerak.

Jablanuvchiga zudlik bilan birinchi yordam ko’satilishi kerak. Tekshirish komissiyasi ish boshlashga kadar ish joyidagi vaziyat va jixozlar holatini, xodisa yuz bergan daqiqada qanday bo’lsa shundayligicha saqlab qolinishi kerak.

Bir kundan kam bo’lmagan ish kuni yo’qotilgan baxtsiz xodisa 3 kun davomida tekshirilib maxsus forma (N-I) bo’yicha 4 nusxada akt tuziladi. Aktda baxtsiz xodisa uchragan kishi haqidagi axborotdan tashqari aniqlangan baxtsiz hodisaning sababalari, bunday xodisalar takrorlanmasligi uchun qanday tartib-choralar ko’rsatilishi kerakligi haqidagi ma’lumotlar beriladi.

Aktni bosh muhandis tasdiqlaydi. Aktning bir nusxa tsex boshlig’iga yuboriladi, ikkinchi nusxasi kasaba uyushmasi qo’mitasiga, uchinchi nusxasi tarmoq kasaba uyushmasi markaziy qo’mitasiga-texnik nazoratchiga, to’rtinchi nusxasi korxona mehnatni muhofaza qilish bo’lishiga nazorat o’rnatish uchun beriladi.

H-I shaklidagi dalolatnoma bilan rasmiylashtirilgan baxtsiz xodisalar korxona tomonidan xisobga olinadi va daftarga kayd qilinadi.

H-I shaklidagi dalolatnoma 45-yil davomida saqlanishi va korxona qayta tashkil etilsa huquqiy vorisga dalolatnoma boshqa qimmatli kog’ozlarni topshirish tartibida beriladi.

Agar korxona tugatilsa dalolatma korxonaning yuqori turuvchi xo’jalik organiga beriladi. Xo’jalik organi bo’lmaganda pensiya jamg’armasi bo’limiga beriladi.

4.3. Maxsus tekshiriladigan jaroxatlanishlar.

Quyidagi baxtsiz xodisalar maxsus tekshiriladi.

• 
  Bir vaqtda ikki va undan ziyod xodimlar bilan baxtsiz xodisa yuz bersa
  
• 
  O’lim bilan tugagan baxtsiz xodisalar
  
• 
  Oqibati og’ir baxtsiz xodisalar, og’ir darajadagi tibbiy xulosalarda.
  

Maxsus tekshirish dalolatnomasi, H-I, fotosuratlar, guvoxlar tushuntirish xati, yo’riqnoma olganligi daftaridan kuchirmalar, tibbiy xulosalar, tahlil natijalari, moddiy zarar haqidagi ma’lumotnomalar tekshirish komissiyasi buyruklari.

Komissiya tarkibiga kasaba uyushmasi texnik nazoratchisi, yuqori tashkilotning vakili, davlat nazorat organlari xodimlari va boshqalar kiradi. Tekshirish materiallari 15 kunda tayyor bo’lishi kerak. Bunday baxtsiz hodisalar korxona kasaba uyushmasi qo’mitasida, yuqori tashkilot kasaba uyushmasi qo’mitasida batafsil ko’rib chiqilishi kerak.

H-1 shakli

«TASDIQLAYMAN» Ish beruvchi ^(imzo qo’yuvchi ism- sharifi) 200___ yil ________ korxona muhri

Bir nusxadan yuboriladi: - jabrlanuvchiga (o’lgan bo’lsa oilasiga); - mehnatni muhofaza qilish xizmat rahbari (muhandisi, mo’taxassissi)ga; -bosh davlat mehnat texnika nazoratchisiga

Dalolatnoma №______________

Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa va salomatlikka boshqa xil zarar yetkazilishi to’g’risida

1. Korxona nomi________________________________________

1.1. Korxonaning manzili________________________________

^{(viloyat, shahar, tuman, ko’cha, uy)}

1.2. Mulkchilik shakli___________________________________

^{(davlat, aktsiyadorlik, xususiy va hakozo)}
1.3. Baxtsiz hodisa yuz bergan joy__________________________

^{(bo’linma, tsex)}

2. Vazirlik, korporatsiya, uyushma, kontsern____________________

^{(nomi, manzili, vazirlik, korporatsiya, uyushma, kontsern)}

3. Xodimni yo’llagan korxona ______________________________

________________________________________________________

^{(nomi, manzili, vazirlik, korporatsiya, uyushma, kontsern)}

4. Jabrlanuvchining ism-sharifi__________________________

5. Jinsi: erkak, ayol (tagiga chizilsin)____________________

6. Yoshi (to’liq yillar soni ko’rsatilsin)__________________

7. Kasbi, lavozimi_______________________________________

7.1.Razryadi, klassi_______________________________________

8.Baxtsiz hodisa yuz berganda bajarilayotgan ish bo’yicha ish staji__________________________________________________

9.Mehnat xavfsizligi bo’yicha yo’riqnoma, o’qitish:_____________

9.1.Kirish yo’riqnomasi (sana)______________________________

9.2.Mehnat xavfsizligi bo’yicha (sana)_______________________

9.3.Dastlabki (davriy) yo’riqnoma (sana)_____________________

9.4.O’ta xavfli ishlar uchun bilimlarini tekshirish (sana)______

9.5. Ishga kirayotganda va davriy tibbiy ko’rikdan o’tkanligi________________________________________________

10.Baxtsiz hodisa yuz bergan sana va vaqt____________________

^{(yil, kun, oy)}

________________________________________________________

^{(ish boshlashdan to’liq soatlar soni)}

11.Baxtsiz hodisa holati__________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

11.1.Baxtsiz hodisa sababalari_____________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

11.2.Jarohat yetkazilishiga sabab bo’lgan asbob-uskuna_________

11.3.Jabrlanuvchining xushyorligi (alkogol yoki norkotiklar ta’siridaligi) __________________________________________

^{(tibbiy xulosaga binoan)}

11.4.Tashhis______________________________________________

12.Baxtsiz hodisa sababalarini bartaraf etish tadbirlari:

Tartib raqami	Tadbirlar nomi	Bajarilish mudatti	Bajaruvchi	Bajarilishi haqida belgi

13.Mehnat to’g’risidagi qonunchilik, mehnatni muhofaza qilish qoidalari va meoyorlari buzilishiga yo’l qo’ygan shaxslar_________________________________________________ ^{(ism-sharfi, lavozimi, korxona nomi)}

________________________________________________________

^{(ular tomonidan buzilgan qonunlar, qoidalar va meoyoriy hujjatlarning moddalari, bandlari)}

14.Baxtsiz hodisa guvohlari_______________________________

Dalolatnoma tuzildi _____________________________________

^{(yil, kun, oy)}

Komissiya raisi___________________________________________ ^{(ismi-sharifi, imzo)}

Komissiya aozolari________________________________________ ^{(ismi-sharifi, imzo)}
N-1 shaklidagi dalolatnomani to’ldirish

7-band. Agar jabrlanuvchi bir necha kasb egasi bo’lsa, unda baxtsiz hodisa yuz berganda bajarayotgan kasbi ko’rsatiladi.

8-band. Ish stajining to’liq yillar soni ko’rsatiladi, agar ish staji bir yildan kam bo’lsa, unda oy va kunlar soni ko’rsatiladi.

11.1-band. Baxtsiz hodisaning asosiy texnik va tashkiliy sabablari-asosiysi birinchi bo’lib, qolganlari ahamiyatiga yarasha tartibda ko’rsatiladi.

11.2-band. Jarohatga sabab bo’lgan asbob-uskunaning nomi, turi, rusumi, chiqarilgan yili, tayyorlagan korxona nomi.

11.3-band. Sud-tibbiy muassasa ma’lumotnoma (xulosasi)ga asosan jabrlanuvchining hushyorligi (alkogol yoki narkotiklar ta’siridaligi) ko’rsatiladi.