|
Reja:
1.Kafolatli to’lovlar.
2.Kompensatsiya to’lovlari.
3.Imtiyozli to’lovlar qanday hollarda beriladi.
Kafolatli toʻlovlar - Oʻzbekiston Respublikasida mehnat qonunchiligiga muvofiq, amalga oshiriladigan pullik toʻlovlar. Bunday toʻlovlar xodim uzrli sabablarga koʻra, oʻz xizmat vazifalarini amalda bajarmagan vaqti uchun toʻlanadi. K.t. xodimlarning moddiy manfaatlarini koʻriqlash maqsadida, ular davlat, jamiyat yoki ish beruvchiga taallukli, xizmat vazifalari doirasiga kirmaydigan ishlarni bajarish uchun jalb etilgan takdirda oʻrtacha ish haqi oʻrnida; ish haqidan farq qilib, ishning miqdori va sifatiga koʻra emas, balki xodim oʻz huquklari va majburiyatlarini ado etishining moddiy sharti tarzida toʻlanadi. K.t.ning ijtimoiy vazifasi — xodim ishlamagan davrlarda uning turmush darajasi pasayib ketishiga yoʻl qoʻymaslikdan iborat. Oʻzbekiston Respublikasi Mehnat kodeksida xodimlar tomonidan: a) davlat yoki jamoat vazifalarini bajarayotgan vaqtida (165-modda); b) ish beruvchi va mehnat jamoasi manfaatlariga doir vazifalarni bajarish vaqtida (166-modda); v) jamiyat manfaatlariga doir harakatlar qilganda (167-modda) beriladigan K.t.ning turlari belgilangan.
Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 y. 11 martdagi 133-sonli "Oʻzbekiston Respublikasining Mehnat kodeksini amalga oshirish uchun zarur boʻlgan normativ hujjatlarni tasdiqlash toʻgʻrisida"gi qarorida xodimlarning davlat yoki jamoat vazifalarini bajarishi, shuningdek, ularning jamiyat manfaatlariga doir harakatlarni amalga oshirishi bilan bogʻliq K.t.ni berish tarti-bi tasdiqlangan. Ushbu normativ hujjatga muvofiq, "xodim tomonidan davlat va jamoat vazifalarini bajarish" deyilganda saylov huquqini amalga oshirish, deputatlik huquqlarini bajarish; tibbiy-mehnat ekspertiza komissiyasi ishida qatnashish; harbiy burchni ado etish; dastlabki tergov va odil sudlovni amalga oshirishda guvoh, jabrlanuvchi, ekspert, mutaxassis, tarjimon, xolis tarikasida chaqirilganda, sud majlislarida jamoat ayblovchisi yoki jamoat himoyachisi, xalq maslahatchisi, jamoat birlashmalari, mehnat jamoalarining vakili sifatida ishtirok etish kabilar; "jamiyat manfaatlariga doyr harakatlar" deyilganda falokat va tabiiy ofatlar oqibatlarini bartaraf etish, inson hayotini saqlab qolish va b. hollarda tibbiy tekshiruvdan oʻtish, quyish uchun qon topshirish kabilar nazarda tutiladi hamda ushbu vaktlarda ularning oʻrtacha ish haklari saklab qolinadi.
Xodim shunday ishlarni bajarganligi vakolatli organning bergan maʼlumotnomasi bilan tasdiqlanadi va xodimga unda koʻrsatilgan barcha vaqt uchun oʻrtacha ish haqi miqdorida K.t. beriladi. Xodim tomonidan davlat va jamiyat vazifalarini bajarganlik, jamiyat manfaatlariga doir harakat qilganlik bilan bogʻliq boʻlgan harajatlar byudjet tashkilotlarida,byudjet hisobidan, xoʻjalik hisobidagi korxonalarda esa soliq summalarini tegishlicha kamaytirish yoʻli bilan qoplanadi.
Kompensatsiya to'lovlari, ularning turlari va ahamiyati
Xodimning o'z hizmat vazifalarini bajarish bilan bog'liq ravishda
qilgan xarajatlari ish beruvchi tomonidan to'liq qoplab borilishi nazarda
tutilgan. Bunday to'lovlardan ko'zlangan maqsad xodimning ish beruvchi
manfaatlari yo'lida o'z yonidan qilgan moddiy va pul xarajatlarini unga
qaytarib qoplab berish, shu yo'l bilan xizmat vazifalarini lozim darajada
bajarilganligi tufayli uning mulkiy jabr ko'rishiga yo'l qo'ymasUkdan
iborat.
Mehnat qonunchiligi xodimning xizmat burchlarini bajarishi bilan
bog'liq ravishda qilgan va ish beruvchi tomonidan qoplanishi lozim
bo'lgan xarajatlar doirasini:
1.Xizmat safariga borish bilan bog'liq xarajatlar;
2.Boshqa joyga ko'chish bilan bog'liq xarajatlar;
3.Xodimga tegishili bo'lgan mol-mulkdan foydalanish bilan bog'liq
xarajatlar, xodim amalda qilgan boshqa xarajatlar ish beruvchi bilan
kelishib belgilanadi.
Xizmat safariga yuborilgan xodimga:
a) yo'l xarajatlari;
b) turar-joy ijarasi xarajatlari;
v) yashash xarajatlari;
g) ish beruvchi bilan kelishib qilingan boshqa xarajatlar qoplab
beriladi.
Mehnat Kodeksining 172-moddasida aytilishicha, boshqa joydagi
ishga к о 'chib borganda quyidagi xarajatlar kompensatsiya qilinishi
belgilangan:
ko'chish va mol-mulkni ko'chirib borish bilan bog'liq xarajatlar;
yangi joyda o'mashib olish bilan bog'liq xarajatlar;
xodim tomonidan ish beravchi bilan kelishib qilingan boshqa
xarajatlar.
Ko'chish bilan bog'liq ravishda xodimga va uning bilan birga
ко'chib ketayotgan oila a'zosiga beriladigan kompensatsiya to'lovlarining
turlari, eng kam miqdorlari va bunday xarajatlami kompensatsiya qilish
shartlari maxsus me'yoriy hujjatlar bilan belgilab qo'yiladi. Ammo har bir
korxona, tashkilot bunday xarajatlami belgilanganidan ko'proq miqdorda
qoplash to'g'risida xodimlar vakillik organi bilan kelishgan holda qaror
qabul qilish, ushbu masalalami korxonaning lokal me'yoriy hujjatlarida
(jamoa kelishuvi, jamoa shartnomasi, maxsus nizom va boshqalar) .belgilab
qo'yishi mumkin.
Ish beruvchi tomonidan kompensatsiya qilinishi lozini bo'lgan,
xodim tomonidan qilinadigan xarajatlaming bir turi xodimga tegishli
bo'lgan mol-mulk, asbob-anjom va boshqa buyumlardan korxona manfaat-
lari yo'lida foydalanilganlik xarajatlarini qoplab berilishi lozimligidir.
Xodimga tegishli transport vositasidan, binodan, maxsus asboblardan
foydalanish xarajatlarini, xodimga berilmagan maxsus kiyim, maxsus
poyafzal qiymatini (basharti, xodimning o'zi sotib olgan bo'lsa) to'lanishi
va boshqalar ham ana shunday kompensatsiya to'lovlari qatoriga kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
