Mehnat muhofazasi va ekologiya

 Ilon va zaharli hashoratlar chaqqanda birinchi yordam 
CHaqish natijasida jabrlanuvchida og‘iz bo`shlig‘i qurishi, achchiq ta`m, 
holsizlik, pul‘sning tezlanishi va bosh aylanish hollari yuz beradi. Og‘ir hollarda 
kishida paylar tortilib, hushni yo`qotish va nafas olishi to`xtab qolishi mumkin. 
Tishlangan joy birdan qizaradi va qattiq og‘riq paydo bo`ladi. Birinchi yordam: 
bemorni yotqizib, issiq choy berish va 15-20 tomchi valerianka eritmasini ichirish 
kerak. Tishlangan joyni kesish, kuydirish yoki zaharni so`rib olish hollari man etiladi. 
Jabrlanuvchini yotgan holda kasalxonaga jo`natiladi. 
Jarohatlanib hushdan ketganda birinchi yordam 
Hushdan ketish deganda bosh miya tomirlarining qisqa muddatli spazmi 
natijasida yuz beradigan hushning qisqa muddatga yo`qolishi tushuniladi. To`satdan 
hushdan ketishda teri va shilliq pardalarning keskin oqarishi, nafas olishning 
qiyinlashishi (sekinlashishi), tomir urishining sustlashishi kuzatiladi. 
Birinchi navbatda hushdan ketish sababini bartaraf qilish lozim. SHikastlangan 
kishi boshini pastga, oyoqlarini esa balandroq qilib yotqiziladi. Bemorga novshadil 
spirt hidlatiladi. Og‘ir hollarda sun`iy nafas oldiriladi. Novshadil spirt o`rniga 
ovqatga qo`shiladigan sirka yoki kesilgan piyozni hidlatish mumkin. 
Sun`iy nafas berish va yurakni uqalash 
Yuqorida keltrilgandek, jarohatlanishlar asoratida inson organizmi eng og‘ir 
axvolga tushib qolishi mumkin. Bunday holatlarda nafasning va ba`zan yurak 
faoliyatining ham to`xtashi kuzatiladi, lekin hayot hali so`nmagan va hayot faoliyatini 
to`la tiklash imkoniyati bo`ladi. Biroz muddatdan keyin (5-6 minut) klinik o`lim 
biologik o`limga o`tishi mumkin. Ana shu muddatda shikastlangan kishiga zudlik 
bilan yordam berish (tiriltirish) shu ishni amalga oshiruvchi odamdan tajriba, tez va 
puxta ishlashni talab qiladigan murakkab va hal qiluvchi jarayondir. Birinchi 
navbatda bu jarayonda nafas va yurakning to`xtagan yoki to`xtamaganligi aniqlanadi. 
So`ngra nafas oldirish va yurak faoliyatini tiklash ishlari amalga oshiriladi. 

---

119 
Nafasning to`xtashi. Nafas tovush boylamlarining spazmi, nafas yo`llariga
begona narsalarning tiqilib qolishi, tilning xalqumga kelib qolishi va shu kabilar 
oqibatida o`pkaga havo tushishi qiyinlashuvidan ruy beradi.