Mehnat muhofazasi va ekologiya

LABORATORIYA-6
HAVO QUVURLARIDA HARAKATLANAYOTGAN 
HAVONING MIQDORINI ANIQLASH 
 
МИҚДОРИНИ ЎЛЧАШ. 

---

105 
LIOT (b) tuzilishdagi naychalar ko‗rsatilgan. Pnevmometrik naychalar ikki kanaldan 
iborat. Ulardan "T" harfi bilan belgilangani havo oqimiga qarshi ochiq va to‗liq 
bosimni o‗lchaydi. Naycha oxirida rezinkali ichak kiygiziladigan qismiga "+" belgisi 
qo‗yilgan. Boshqa "C" harfli kanal havo oqimiga perpendikulyar yo‗nalishda ochiq 
Prantlya naychasida bu halqani teshik «K» xarfi bilan belgilangan. 
. 
LIOT naychasida esa bu to‗rtta teshik "O" harfi bilan belgilangan. Bu naycha 
havo oqimining statik bosimiii o‗lchaydi va rezinkali shlang kiygiziladigan joyga "-" 
belgisi qo‗yilgan. 
Havo oqimining bosimini ko‗pincha suv yoki simob ustuni balandligi bilan 
o‗lchanadi. Bunda MKGCC kgk/m
2
, /mm suv ustuni/ o‗lchov birligi sistemasini o‗z 
ichiga olgan tenglamalardan foydalanish qulay. 
Havo oqiminimg bosimi 2 dan 160 kgk/m
2
gacha oraliqda bo‗lganda SAGI 
yoki MMN mikromanometrlari orqali va 160 kgk/m
2
dan katta bo‗lganda "U" 
shaklidagi manometr orqali, pnevmometrik naychalar yordamida aniqlanadi. Agar 
mikromanometrning bir tomonini pnevmometrik trubkaning /-/ minus tomoni bilan 
tutashtirilsa (11b-Rasm) bunda havo oqimini statik bosimi R
st
o‗lchanadi. Xuddi 
shuningdek to‗liq bosim ham ventilyatorning dam beruvchi tomonida musbat, havo 
so‗riluvchi tomonida esa manfiy bo‗ladi. 

---

106 
Agar mikromanometrni yoki U shaklidagi manometrni pnevmometrik 
naychanining ikkala tomoniga /+/ va /-/ (11-Rasm) ulansa, unda u havo oqimining 
bosimi tezligini R
din
ko‗rsatadi. (13-formulaga qarang). 
Havo quvurining o‗rtasida tezlik kattaroq, devorlariga yaqinlashgan sari esa 
kamayib boradi. Dinamik bosim ham shu xilda o‗zgaradi. 
Asbob yordamida o‗lchangan dinamik bosim qiymatlarining /R
din
/ o‗rtacha 
qiymatini aniqlab va undan foydalanib havoning o‗rtacha tezligini topamiz. 
Buning uchun ko‗ndalang kesimi aylana shaklida bo‗lgan havo quvurlarini 
ko‗ndalang kesimini xayolan yuzalari teng bo‗lgan halqalarga bo‗lib chiqamiz va 
ularning aylana markazidan baravar uzoqlikda yotgan to‗rtta nuqtalarida dinamik 
bosimni o‗lchaymiz. Halqalar soni havo quvurlarining diametriga bog‗liq bo‗ladi. 
Masalan: 
Havo quvurining diametri, mm 100, 200, 200-400, 400-600 
Halqalar soni 
2, 3, 4, 
5, 
Halqalar sonini ixtiyoriy olmasdan, yuqoridagicha olinganda, topilgan o‗rtacha 
tezlik qiymati haqiqatga yaqinroq bo‗ladi.
Havo quvuri yuzasini 3 halqaga bo‗linishini 12-rasmda ko‗rsatilgan, har 
bir o‗lchanadigan nuqtaning havo quvuri devoridan uzoqligini 4-jadvaldan 
aniqlash mumkin. 
O‗lchash paytida bu masofalarni pnevmometrik naychaning tashqi devoriga 
belgilab qo‗yiladi. 

---

107