Mehnat muhofazasi va ekologiya

Ishni bajarish tartibi 
 
1. O‗lchovchi asbob M-416 ning qisqichlarini qo‗shimcha elektroddan, 
yordamchi erga ulagichdan va zonddan kelgan simlar bilan sxema bo‗yicha 
tutashtiring. 
2. Pereklyuchatel V
1
ni X
1
holatiga keltiring. 
3. Tugmachani bosib turib, "Reoxord" dastasini asbob strelkasining nol 
holatiga maksimal yaqinlashtiring. SHu holda asbob shkalasining qiymatini
yozib oling, o‗lchash natijasi shu qiymatni pereklyuchatelning ko‗paytuvchisi
holatiga ko‗paytirib topiladi. Masalan, pereklyuchatel 
"X
20
" 
holatida bo‗lganda 
reoxord shkalasi 3 qiymatini ko‗rsatdi. Demak, qarshilik R=3x20=60 Om ni 
tashkil etadi. 
Ilova: Agar o‗lchanayotgai qarshilik 10 Om dan yuqori bo‗lsa, 
pereklyuchatel V
1
ni "X
5
" yoki "X
20
" yoki "X
100
" holatlariga qo‗yish kerak bo‗ladi. 
Bu holatlarning har birida ham "reoxord" dastasini burab, asbob strelkasini nol 
holatiga keltiriladi va shkala ko‗rsatkichini pereklyuchatel ko‗paytuvchisiga 
ko‗paytirilib - o‗lchov natijasi olinadi. 
4.
Laborant yoki o‗qituvchidan qo‗shimcha elektrodning uzunligi va 
diametri qiymatlarini oling. 
5. O‗lchangan va olingan qiymatlar bo‗yicha (50) formuladan foydalanib, 
shu er tuprog‗ining solishtirma qarshiligini hisoblang. 
6. Laboratoriya, ishini topshirish vaqtida ishlab chiqarish uskunalari 
nima uchun va qanday qilib erga ulanishi, hisoblarda tuproqning solishtirma 
qarshilik kattaligi qanday tanlanishi va noma‘lum tarkibli tuproqning 
solishtirma qarshiligi qanday aniqlanishi haqida so‗zlab bering. 
Topshirish savollari 
1. Kuchlanishi 1000 V gacha bo‗lgan elektr tarmoqlari uchun erga ulagichning 
Om lardagi qarshiligni kattaligini ko‗rsating. 
Javob: 10, 8, 6, 4, 2. 
2. Tuproqning elektr tokiga solishtirma qarshiligi qaysi kattalikda o‗lchanadi? 
Javob: Om.sm. Om/sm
2
; Om
2
/sm ; Om/sm; Om
3
/sm
2
. 
3.Tuproqning solishtirma qarshiligi qaysi formula bo‗yicha aniqlanadi.
Javob: 
;
4
lg
1
73
,
2
;
4
lg
)
1
(
73
,
2
;
4
lg
1
73
,
2
;
4
lg
1
73
,
2
;
4
lg
73
,
2
2
2
2
l
d
l
R
d
l
l
R
d
l
l
R
d
l
l
R
d
l
l
R














4. Sexlarda uskunalarni erga ulash qanday amalga oshiriladi?
Javob: aloxida-alohida, guruhlab, juftlab. 
5. Erga ulagich sim uskunaning qaeriga ulanadi? 
Javob: tok yuruvchi qismiga, tok yurmaydigan qismiga, poydevoriga, rezina 
qistirmasiga, metall qobig‗iga. 

---

97